Choroba Leśniowskiego-Crohna, czyli nieswoista choroba zapalna jelit

Choroba Leśniowskiego-Crohna (ChLC) zaliczana jest do grupy chorób przewodu pokarmowego, a ściślej do tzw. nieswoistych chorób zapalnych jelit. Nieswoiste zapalenie jelit (NZJ) określają następujące cechy: niewyjaśniona etiologia (przyczyna), przewlekłość występowania (okresy remisji i zaostrzeń) i niewyleczalność choroby.

Zmiany zapalne, charakterystyczne dla tej choroby, mogą być zlokalizowane na każdym odcinku przewodu pokarmowego tzn. od przełyku po odbyt i mają charakter ogniskowy lub odcinkowy. Najczęściej zmiany lokalizowane są w obrębie jelita cienkiego lub grubego, rzadziej w obu tych odcinkach przewodu pokarmowego.

Budowa układu pokarmowego

Układ pokarmowy człowieka, to skomplikowany system narządów, którego nadrzędnym zadaniem jest odżywianie organizmu ludzkiego. W skład tego układu wchodzą między innymi: jama ustna, przełyk, żołądek, wątroba, trzustka, a także jelita (cienkie, czcze, grube) i odbyt. To właśnie w jelitach występują zmiany o charakterze ogniskowym lub odcinkowym, które są specyficzne dla tej choroby.

Czynniki, które mają wpływ na rozwój choroby Leśniowskiego-Crohna

Mimo nieznanej i niepotwierdzonej etiologii choroby wyróżniamy trzy grupy czynników predysponujących. Zaliczamy do nich czynniki genetyczne, środowiskowe i immunologiczne.

Czynnikiem genetycznym jest mutacja chromosomu 16 (gen N0D2/CARD15).

Czynniki środowiskowe możemy podzielić na:
• wewnętrzne (flora bakteryjna),
• zewnętrzne (dieta bogata w cukry, białko pochodzenia zwierzęcego i żywność wysoko przetworzoną, palenie papierosów, oraz stres).

Czynnikiem immunologicznym są zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Dysfunkcja ta polega na pobudzaniu komórek odpornościowych organizmu (reakcja obronna) w obecności bakterii zasiedlających przewód pokarmowy. Wadliwe funkcjonowanie systemu immunologicznego może powodować występowanie przewlekłych stanów zapalnych jelit, a także predysponować do chorób nowotworowych.

Choroba jest niezależna od wieku i płci. Najczęściej diagnozowane są osoby między 15. a 35. rokiem życia. Jednak coraz częściej zdarzają się pacjenci pediatryczni, u których choroba daje objawy przed osiągnięciem wieku przedszkolnego. Choroba Leśniowskiego-Crohna jest chorobą dziedziczną.

Objawy Leśniowskiego-Crohna

Objawy choroby to:
• biegunka występująca przewlekle (często nagląco),
• bóle brzucha zlokalizowane w prawym podbrzuszu,
• utrata wagi połączona z brakiem apetytu,
• gorączka i ogólne osłabienie organizmu.

Występowanie objawów uzależnione jest od lokalizacji zmian zapalnych. W przypadku zmian zlokalizowanych w jelicie grubym, dodatkowo mogą występować wzdęcia, naglące parcie na stolec czy bolesność wypróżnień. Czasami towarzyszą im także nudności i wymioty, spowodowane odcinkowym zwężeniem jelit. Często w trakcie choroby dochodzi do tworzenia się przetok i ropni (w okolicy odbytu), co dodatkowo potęguje ból przy defekacji.

Jak diagnozować chorobę Leśniowskiego-Crohna?

Rozpoznanie choroby jest bardzo trudne i czasami długotrwałe. Objawy choroby są niespecyficzne i wskazują na szereg różnych chorób. Podstawę właściwej diagnozy stanowi wywiad lekarski i badania (fizykalne, laboratoryjne, endoskopowe i obrazowe).

Badanie fizykalne to ogólna ocena antropometryczna (wzrost i waga), połączona z badaniem zmian zlokalizowanych w odbycie. Badania laboratoryjne to ogólna morfologia i badania biochemiczne z krwi. Często ujawnia się obniżona zawartość krwinek czerwonych, hemoglobiny, żelaza i albumin przy podwyższonym OB, CRP i ilości krwinek białych.

Badania endoskopowe wykonywane są w celu wykrycia zmian chorobowych w przewodzie pokarmowym. Ze względu na fakt lokalizacji zmian zapalnych na przestrzeni całego układu pokarmowego wykonywana jest: gastroskopia, kolonoskopia i enteroskopia. Podczas tych badań diagnostycznych obserwuje się najczęściej obecność owrzodzeń lub nadżerek. Z badań obrazowych najczęściej zalecane są: tomografia i rezonans magnetyczny.

Leczenie swoistego zapalenia jelit

Podstawę leczenia stanowi leczenie farmakologiczne. Stosowane są: leki przeciwzapalne (salicylany, glikosteroidy), antybiotyki i leki immunosupresyjne. Nową i bardzo skuteczną formą leczenia jest leczenie biologiczne. Polega ono na stosowaniu przeciwciał blokujących czynniki prozapalne. Mimo bardzo wysokiej skuteczności leczenia (osiągnięcie długotrwałej remisji), terapia ta obarczona jest wieloma działaniami niepożądanymi i jest kosztowna.

Dieta a choroba Leśniowskiego-Crohna

Ważny element stanowi dieta i aktywność fizyczna chorego. Oba te elementy powinny być skorelowane z aktualnym stanem zdrowia chorego. W okresie remisji, rodzaj i natężenie wysiłku fizycznego, nie różni się od zalecanego dla osób zdrowych, a wręcz jest pożądanym elementem dla profilaktyki osteoporozy. Dieta w okresach zaostrzeń choroby powinna być: lekkostrawna, bogatobiałkowa i ubogoresztkowa.

Określenie lekkostrawna oznacza, że rekomendowane są produkty, które nie będą zalegać w jelitach, a ich proces trawienia jest łatwy. Zalecane jest spożywanie czerstwego pieczywa pszennego, kaszy manny, jajek na miękko, chudego nabiału i wędlin, delikatnego mięsa (drób, królik), gotowanych warzyw, pieczonych jabłek i musów owocowych.

Ubogoresztkowa, czyli nie zawierająca błonnika pokarmowego, zalegającego w jelitach, powodującego podrażnienie. Z jadłospisu eliminujemy: gruboziarniste kasze, pieczywo razowe i rośliny strączkowe. W okresie zaostrzenia choroby często dochodzi do niedożywienia. Wówczas ważne jest jak najszybsze odżywienie, polegające na włączeniu produktów wysokobiałkowych i energetycznych (dieta bogatobiałkowa). Ilość spożywanego białka w pokarmach powinna wynosić około 1-3g/kg masy ciała. Zalecane produkty wysokobiałkowe to np. chude mięso i ryby, nabiał.

Remisja choroby Leśniowskiego-Crohna

W okresie remisji stosuje się zasady zdrowego odżywiania (piramida żywieniowa), z ewentualnym wykluczeniem produktów wywołujących dolegliwości bólowe lub wzdęcia. Istotne jest także stosowanie suplementacji przeciwdziałającej niedoborom kwasu foliowego, żelaza, cynku, jak również pro i prebiotyków w celu poprawy wchłaniania składników pokarmowych i działania immunomodulującego i stymulującego.

Choroby towarzyszące

Jak widać choroba Leśniowskiego-Crohna nie należy do łatwych, nie tylko w diagnozie, lecz także w codziennym funkcjonowaniu. Czasami konieczne jest wdrożenie leczenia chirurgicznego, zastosowanie stomii, czy żywienia pozajelitowego. Choroba ma także wpływ na sferę seksualną i psychikę.

Niska samoocena, depresja, wypieranie potrzeb seksualnych czy zaburzenia lękowe, to tylko niektóre z chorób i zaburzeń towarzyszących, dlatego tak ważne jest kompleksowe podejście do leczenia. Chory powinien być objęty opieką gastrologa, ginekologa/seksuologa, chirurga, a także psychiatry i psychologa. Z naszej strony, jako społeczeństwa, chyba najważniejsze jest zrozumienie i akceptacja chorych, którzy cierpią nie tylko fizycznie z powodu choroby.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.