Szkarlatyna czyli choroba płonącego gardła – ile trwa

Szkarlatyna (łac. scarlatina), inaczej płonica, jest chorobą bakteryjną, wysoce zakaźną, wywołaną przez paciorkowce β-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes). Te same bakterie wywołują anginę. Przed II wojną światową szkarlatyna była chorobą o wysokiej śmiertelności, obecnie dzięki skuteczności antybiotykoterapii, zagrożenie zgonem jest bardzo niskie.

Szkarlatyna diagnoza

Trafne rozpoznanie oraz włączenie odpowiedniego antybiotyku gwarantuje powrót do zdrowia i zmniejsza ryzyko powikłań, jakie choroba ze sobą niesie. Wydawać by się mogło, że szkarlatyna jest infekcją zeszłego wieku, jednak dane statystyczne pokazują nadal stosunkowo wysoką zachorowalność.

UWAGA! W Polsce rocznie odnotowuje się ok. 15 tys. zachorowań (w 2017 roku ok. 13,7 tys. chorych).

UWAGA! Jak dotąd, nie istnieje na rynku farmaceutycznym szczepionka chroniąca przed infekcją, a zachorowanie nie gwarantuje odporności, ponieważ bakterie wytwarzają trzy różne toksyny. Dlatego też człowiek może zachorować na szkarlatynę kilka razy w życiu.

Szkarlatyna objawy

Płonica najczęściej spotykana jest u dzieci w przedziale wiekowym 3–8 lat, u niemowląt do 1. roku życia praktycznie się nie zdarza, stosunkowo rzadko chorują osoby dorosłe. Czas inkubacji choroby jest szybki – ok. 1–5 dni. Szkarlatyna objawia się wysoką gorączką, nawet do 40℃ – zwykle to pierwszy znak choroby oraz wysypką na twarzy (rumieniem) – dość charakterystyczną, drobnoplamistą, koloru czerwonego.

UWAGA! Wysypka pojawia się zazwyczaj w drugiej dobie na policzkach. Skóra wokół ust i nosa (tzw. trójkąt Fiłatowa) pozostaje blada. Wysypka obejmuje także tułów i kończyny, a najbardziej widoczna jest na klatce piersiowej, plecach, pośladkach i w pachwinach. Przypomina ślad po uderzeniu szczotką w skórę czy lekkie oparzenie słoneczne, blednie przy ucisku (spowodowana jest uszkodzeniem naczyń krwionośnych przez toksyny bakteryjne), jest swędząca i szorstka.

Po ok. 7 dniach skóra zaczyna się łuszczyć w miejscach objętych wysypką. Gardło zaczynaboleć, nabiera czerwonego, szkarłatnego koloru, określa się ten stan „płonącym gardłem”. Widoczny jest biały nalot na języku, który po kilku dniach – podobnie jak gardło – przybiera intensywnie malinowy kolor. Obserwuje się powiększone węzły chłonne oraz migdały. Częstym objawem są także bóle brzucha oraz wymioty.

Szkarlatyna to choroba zakaźna

Choroba szerzy się drogą kropelkową, poprzez przedmioty, z którymi miał kontakt chory. Do zakażeń dochodzi często w dużych skupiskach takich jak przedszkola czy szkoły. Infekcja przenoszona jest przez osoby chore na szkarlatynę, anginę, ozdrowieńców oraz bezobjawowych nosicieli bakterii Streptococcus pyogenes. Zdarzają się przypadki zarażenia przez kontakt ze skórnymi zmianami chorobowymi.

Szkarlatyna leczenie

Pierwsze objawy choroby – gorączka, ból gardła, ból brzucha, wymioty nie są mocno charakterystyczne, dlatego mogą być mylone z innymi infekcjami, szczególnie u dorosłych. Wysypka jest dość charakterystyczna – czasem może obejmować bardzo małe obszary i łatwo ją pominąć, dlatego ważne jest, aby przy każdej infekcji dokładnie badać wygląd i stan skóry.

UWAGA! Obecnie w diagnostyce bardzo pomocne są szybkie testy wykrywające obecność paciorkowców – po kilku minutach wynik odczytuje się na pasku, co zwykle potwierdza diagnozę lekarza po badaniu i należy wtedy jak najszybciej włączyć antybiotyk, aby ulżyć w bólu choremu oraz zapobiec powikłaniom. Test można zrobić w zaciszu własnego domu, jest szybki i łatwy w wykonaniu.

Leczenie szkarlatyny opiera się na włączeniu antybiotyku – zwykle penicyliny przez 10 dni, a w przypadku uczulenia na penicylinę lekiem alternatywnym jest antybiotyk z grupy makrolidów. Jak zawsze skuteczność terapii zależy od prawidłowego dawkowania – leki należy przyjmować o stałych porach i w określonych odstępach czasu. Nie można przerywać terapii w momencie, gdy chory poczuje się lepiej, trzeba ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich. Po włączeniu antybiotykoterapii chory przestaje zarażać po ok. 24 godz. Ważna jest odpowiednia podaż płynów, a z powodu dużego bólu gardła wskazane są pokarmy płynne.

Szkarlatyna najczęstsze powikłania

Powikłania po szkarlatynie to:

• zapalenie ucha środkowego,
• węzłów chłonnych,
• stawów, nerek,
• gorączka reumatoidalna.

Szkarlatyna inne powikłania

Rzadsze powikłania to:

• zapalenie płuc,
• wsierdzia, wątroby,
• i opon mózgowych,
• opisano w literaturze przypadki ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek, dlatego warto wykonać ogólne badanie moczu po ok. 3 tygodniach po przechorowaniu szkarlatyny,
• bardzo rzadkie, ale niestety poważne są powikłania neurologiczne, czyli pląsawica Sydenhama i zespół PANDAS.

Zespół PANDAS (ang. Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal infections), czyli Dziecięce Autoimmunologiczne Neuropyschiatryczne Zaburzenia Związane z infekcją Streptokokami, jest mało znanym i często bagatelizowanym powikłaniem po zapaleniu paciorkowcowym. Objawy przychodzą nagle, a są to epizodyczne, nietypowe tiki, niespodziewane ruchy, problemy z koordynacją ruchową, problemy z koncentracją i skupieniem uwagi. Dzieci zwykle są wielokrotnie diagnozowane.

Mimo wdrożenia długiego leczenia, nie obserwuje się poprawy. Ważnym kryterium w prawidłowym rozpoznaniu zespołu PANDAS jest przebycie infekcji paciorkowcowej (szkarlatyny czy anginy).

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.