Bostonka – objawy i leczenie

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (ang. hand, foot and mouth disease HFMD) to bardzo często spotykana przypadłość, szczególnie u dzieci poniżej 10. roku życia. Jej nazwa jest mało znana i zapewne większość z czytelników nie wie, że chodzi o popularnie nazywaną wysypkę bostońską, potocznie zwaną „bostonką”. Wielu rodziców drży na samą myśl o niej, bo jest chorobą wysoce zakaźną, a wykwity mogą być bardzo uciążliwe i bolesne. Na szczęście większość przypadków nie powoduje poważnych powikłań, a sama infekcja z reguły ma przebieg łagodny i samoograniczający się oraz nie wymaga specjalnego leczenia.

Zakażenie powodują enterowirusy, najczęściej Coxsackie A16, 6, 7, 9, 10, enterowirus 71. W naszym klimacie widoczna jest wyraźna sezonowość zachorowań przypadająca na okres letnio-jesienny. Niestety niejeden rodzic doświadczył infekcji u swojej pociechy również zima i na wiosnę. Nazwa wysypka bostońska czy „bostonka” nie są prawidłowe, poprawnie nazwana jednostka chorobowa to choroba dłoni, stóp i jamy ustnej.

Duża część zakażeń przebiega bezobjawowo. Czas inkubacji to kilka dni, najczęściej od 3 do 5. Do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt, branie do ust zanieczyszczonych przedmiotów, drogą kropelkową. Ze względu na różnorodność wirusów, które mogą powodować zachorowanie, infekcja może zawitać niestety więcej niż jeden raz do domu (nabiera się odporności na konkretny patogen), a jej przebieg może się trochę różnić od poprzedniego.

Cechą wspólną jest wysypka na wewnętrznej części dłoni, na podeszwach stóp i w jamie ustnej na łukach podniebiennych, czyli dokładnie tam, gdzie wskazuje na to nazwa choroby. Dzięki tym objawom odróżniamy HFMD od innych chorób objawiających się wysypką. Wirusy jeszcze długo po zakażeniu są obecne w kale (6-10 tygodni) i wydzielinach z jamy ustnej oraz dróg oddechowych (4-5 tygodni). Jednak do zarażenia może dojść najczęściej w ciągu 7 pierwszych dni choroby, czyli w czasie ostrych objawów infekcji.

Chorują dzieci w przedszkolach

Chorują najczęściej dzieci pomiędzy 2. a 10. rokiem życia, nie oznacza to jednak, że starsze dzieci i osoby dorosłe są zupełnie bezpieczni. Niestety u dorosłych objawy są bardziej nasilone i uciążliwe oraz długotrwałe. Nie ma też konkretnych danych mówiących o możliwych wadach płodu, jeśli zarażona zostanie kobieta w ciąży. Sugeruje to, że wirus nie zagraża ciężarnym, zalecana jest jednak dodatkowa ostrożność przy kontakcie z osobą zarażoną.

Objawy wysypki bostońskiej

Przebieg choroby zwykle rozpoczyna się ogólnym rozbiciem, bólami mięśni i stanem podgorączkowym lub gorączką trwającą 1-2 dni, może też wystąpić bardzo wysoka temperatura ciała, utrzymująca się dłużej niż dwa dni. Rzadko obserwowane są biegunka i wymioty. Następnie pojawia się ból gardła i pęcherzyki otoczone czerwoną obwódką na łukach podniebiennych (herpangina).

Pęcherzyki mogą być wypełnione przezroczystym lub mlecznym płynem, łatwo pękają i pozostawiają po sobie zmiany przypominające afty. Wysypka ma postać plamek, grudek i pęcherzyków wypełnionych płynem (analogicznie do zmian w jamie ustnej). Może występować na całym ciele, ale przede wszystkim zajmuje dłonie, stopy i usta. U niemowląt często pojawia się w okolicy okołopieluszkowej. W zasadzie im bliżej tułowia i głowy, tym mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia wysypki, a skóra owłosiona głowy niemal nigdy nie jest zajęta, inaczej niż w przypadku ospy wietrznej, kiedy to pęcherzyki pojawiają się często na głowie i całym tułowiu.

Wysypka zwykle ustępuje do tygodnia, czasem po 10 dniach. Zmiany mogą być swędzące, choć nie jest to zbyt częste, niekiedy są niestety bardzo bolesne – szczególnie na skórze w okolicy opuszków palców i pod paznokciami. Charakterystyczne dla choroby jest łuszczenie się skóry na dłoniach i stopach oraz zmiany na paznokciach, łącznie z ich rozwarstwianiem i łuszczeniem się całych płytek paznokciowych. Objawy te pojawiają się dość późno, średnio ok 1,5 miesiąca po infekcji, kiedy to wszyscy zdążyli już zapomnieć o nieprzyjemnym wirusie.

Leczenie polega na stosowaniu leków objawowych, czyli przeciwbólowych i przeciwgorączkowych w zależności od objawów. Nie ma skutecznego leku przeciwwirusowego leczącego tę jednostkę chorobową.

Jak zapobiec bostonce?

W Polsce rzadko obserwuje się poważne powikłania po przebytej HFMD. Może wystąpić odwodnienie z powodu boleści w jamie ustnej przy piciu i jedzeniu, dlatego dzieci mogą odmawiać spożywania płynów i pokarmów. Czasem występuje nadkażenie bakteryjne z powodu rozdrapywania zmian, szczególnie narażone mogą być osoby z atopowym zapaleniem skóry, u których wysypka jest nasilona. Bardzo rzadkim powikłaniem jest zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych czy mózgu.

Profilaktyka jest dość prosta – dokładne dbanie o higienę osobistą, przede wszystkim częste mycie rąk i zabawek czy przedmiotów, które mogły znajdować się w ustach dzieci oraz ograniczenie kontaktu z osobami chorymi i izolacja samych chorych. Nie pojawiła się szczepionka chroniąca przed zakażeniem.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.