Co to jest epizod maniakalny i mania?

Manię kojarzymy jako nierozerwalną część choroby afektywnej dwubiegunowej. Sporadycznie zdarza się jednak, że występuje także jako oddzielne schorzenie. Jak je rozpoznać? I co ważniejsze – jak sobie z tą chorobą radzić?

Co to jest epizod maniakalny?

Mania, epizod maniakalny, zaburzenia maniakalne – to różne określenia na tę samą chorobę. Wszystkie oznaczają zaburzenie psychiczne, a dokładniej zaburzenia afektywne – czyli takie, w których dochodzi okresowo do zmian emocji, nastroju i aktywności. Mania charakteryzuje się stanem podwyższonego nastroju i drażliwości, czasem mogą pojawiać się objawy psychotyczne.

Diagnoza epizodu maniakalnego, szczególnie występującego jako samodzielne zjawisko, nie jest łatwa, gdyż chory nie odczuwa go jako coś złego. Przy manii o łagodnym przebiegu (hipomanii) osoba chora ma lepszy nastrój, jest bardziej aktywna niż na co dzień, gadatliwa, ma większą energię, odczuwa mniejszą potrzebę snu.

Jednocześnie, ta zwiększona aktywność nie wpływa na jej relacje społeczne ani na wykonywaną pracę. Mania bez objawów psychotycznych charakteryzuje się utrzymywaniem zaburzeń przez co najmniej tydzień. W tym czasie chory odczuwa:

• nienaturalne podniecenie,
• gonitwę myśli,
• jest nadreaktywny.

Jest to stan znacznie łatwiejszy do zaobserwowania, gdyż w tym czasie osoba chora często przestaje spać, pojawia się brak zahamowań, szczególnie w kontaktach społecznych oraz duża skłonność do ryzykownych zachowań i znacznie zawyżona samoocena. Takiej osobie wydaje się, że może wszystko. Epizod maniakalny ma znaczny wpływ na kontakty z drugą osobą oraz uniemożliwia codzienną pracę.

Epizod maniakalny czyli mania z objawami psychotycznymi często mylona jest ze schizofrenią.

Pojawiają się tutaj:

• zachowania agresywne,
• gonitwa myśli,
• chora osoba zaczyna mieć natrętne myśli, tak zwane „głosy”, namawiające do różnych niepożądanych zachowań.

Epizod maniakalny psychotyczny często objawia się urojeniami – wśród nich mogą być urojenia prześladowcze lub religijne. Mania (epizod maniakalny) w takiej postaci może być niebezpieczna zarówno dla pacjenta, jak i dla jego otoczenia.

Ile trwa epizod maniakalny?

Według oficjalnych wytycznych, aby uznać zaburzenie za manię, epizod maniakalny musi trwać co najmniej tydzień, jednak czas ten jest trudny do określenia, gdyż jest to cecha indywidualna każdego pacjenta.

Jakie są przyczyny epizodu maniakalnego?

Przyczyny nie są dokładnie poznane. Obecnie przypuszcza się, że za zaburzenia maniakalne odpowiada zjawisko przeciwstawne do depresji, czyli wzrost stężenia hormonu szczęścia – serotoniny oraz noradrenaliny. Taki stan może pojawić się w przebiegu różnych chorób, takich jak nadczynność tarczycy, niewydolność nerek, stwardnienie rozsiane, pląsawica Huntingtona, czy zespół Cushinga.

Inną przyczyną występowania epizodu maniakalnego jest przyjmowanie leków i/lub substancji psychoaktywnych.

Wśród nich są między innymi amfetamina, kokaina, lewodopa (stosowana w leczeniu choroby Parkinsona), kortykosteroidy (hormony kory nadnerczy, między innymi należy do nich hydrokortyzon) czy kaptopryl (lek na nadciśnienie).

Powstawaniu epizodu maniakalnego może sprzyjać spożywanie alkoholu, substancji odurzających lub silnie stresogenne sytuacje.

Jak leczyć epizod maniakalny?

Przede wszystkim, przed wprowadzeniem jakiegokolwiek leczenia, pacjent musi zostać poddany dokładnej diagnozie różnicowej. Lekarz musi stwierdzić, czy dany epizod maniakalny był odrębnym, izolowanym zaburzeniem, czy pacjent cierpi np. na chorobę dwubiegunową (tzw. dwubiegunowość). Niezwykle trudna jest także prawidłowa diagnoza pomiędzy schizofrenią a manią z objawami psychotycznymi. Dokładna diagnoza jest ważna, aby móc wdrożyć najlepsze, spersonalizowane leczenie.

Epizod maniakalny leczy się przede wszystkim za pomocą leków. W leczeniu hipomanii stosuje się zazwyczaj tylko leki stabilizujące nastrój (lit, lamotrygina, karbamazepina). Przy manii lub manii z objawami psychotycznymi zostają wprowadzone również leki przeciwpsychotyczne (olanzapina, kwetapina, risperidon). 

Lekarz może w tym przypadku zadecydować, czy zasadne będzie stosowanie połączenia obu leków, czy tylko środków przeciwpsychotycznych. Jeśli pacjent ma duże problemy ze snem (pamiętajmy, że przy większym nasileniu zaburzeń zdarza się, że nie śpi on w ogóle lub potrzeba snu jest zmniejszona), lekarz przepisuje środki nasenne. Niestety, w przypadku objawów psychotycznych bardzo często dochodzi do hospitalizacji pacjenta, gdyż może być on zagrożeniem dla siebie i dla innych.

Psychoterapia z farmakoterapią

Podobnie jak przy innych zaburzeniach psychicznych, bardzo istotnym elementem terapii, wspomagającym farmakoterapię, jest psychoterapia. Stosuje się ją najczęściej w okresie remisji choroby, a dużą jej częścią jest psychoedukacja. Podczas takich spotkań pacjent ma szansę poznać siebie i swoje zachowania, dowiaduje się, jakie są charakterystyczne objawy choroby, tak, aby uchwycić jej ponowne pojawienie się jak najwcześniej.

Kolejnym ważnym elementem jest rola rodziny i innych bliskich osób w leczeniu pacjenta. Oni również powinni przejść dokładną psychoedukację. Zazwyczaj to bliscy pacjenta są pierwszymi osobami, które zauważają nawrót choroby.          

Dzięki wsparciu rodziny pacjent może łatwiej wrócić do życia sprzed remisji choroby. Należy pamiętać, że jedną z charakterystycznych cech tej choroby są ryzykowne zachowania. Zdarza się, że osoba w manii rzuca pracę lub nagle traci wszystkie pieniądze w wyniku ryzykownych inwestycji. W takich sytuacjach wsparcie bliskich jest niezbędne, aby chora osoba na nowo odnalazła grunt pod nogami.

Niezwykle ważne jest, aby chora osoba nie zaprzestawała leczenia nawet w okresie remisji – o ile lekarz nie da na to wyraźnego przyzwolenia.

Jak unikać nawrotów epizodu maniakalnego?

Przestrzeganie zasad higieny zdrowia psychicznego jest fundamentalnym elementem zapobiegania nawrotom choroby. Zaliczamy tu unikanie stresu, ograniczone do minimum spożywanie alkoholu, substancji psychoaktywnych oraz kawy, regularny, unormowany tryb życia, wysypianie się, regularne przyjmowanie leków, zdrowa dieta. Dobrze, gdy w takie codzienne funkcjonowanie włącza się cała rodzina.     

Epizody maniakalne są zaburzeniami bardzo uciążliwymi dla pacjenta, mogącymi nie w mniejszym stopniu niż depresja utrudnić lub wręcz uniemożliwić mu normalne życie. Jednak dzisiejsza psychiatria stoi na tak wysokim poziomie, że wczesne i trafne zdiagnozowanie choroby, a także odpowiednie leczenie mogą doprowadzić do całkowitej remisji i przywrócić pacjentowi prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.