Problemy układu kostno-stawowego u mężczyzn

Układ kostno-stawowy jest fundamentem całego ciała. Podstawowym elementem tego układu są kości tworzące szkielet, który chroni organy wewnętrzne oraz jest miejscem przyczepu mięśni. Ruchome połączenia między kośćmi nazywane są stawami.

Choroby układu kostno-stawowego

Wyróżnia się blisko 200 zaburzeń układu ruchu o przewlekłym charakterze i różnym stopniu niepełnosprawności stawów i narządów wewnętrznych. Można wśród nich wyróżnić dwie główne grupy:

1. zapalne choroby reumatyczne (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty, dna moczanowa i inne),
2. niezapalne choroby reumatyczne (choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i stawów obwodowych, osteoporoza i inne).

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)

Jest to przewlekła choroba układowa tkanki łącznej o podłożu immunologicznym i nieznanej etiologii. Dominuje pogląd, że zapoczątkowanie choroby związane jest z odpowiedzią komórek układu odpornościowego na nieznany antygen u osoby genetycznie predysponowanej. Co ciekawe, w oparciu o wyniki badań z ostatnich lat uważa się, że odpowiedź autoimmunizacyjna stanowiąca iskrę inicjującą chorobę może powstawać w błonach śluzowych jamy ustnej. Mężczyźni chorują na RZS trzy razy rzadziej w porównaniu do kobiet, a szczyt zapadalności przypada na 4. i 5. dekadę życia.

Różnica w epidemiologii między płciami wynika prawdopodobnie z wpływu męskich hormonów płciowych, które działają hamująco na układ odpornościowy. Generalnie, u mężczyzn przebieg RZS jest lżejszy, rzadziej występują choroby współistniejące, takie jak fibromialgia, depresja, osteoporoza, odpowiadają oni też lepiej na leczenie. W populacji męskiej częściej spotyka się też samoistne remisje choroby.

Objawami charakterystycznymi są symetryczny ból i obrzęk stawów rąk i stóp, rzadziej także dużych stawów, poranna sztywność stawów o różnym czasie trwania – zwykle ponad godzinę. Zmiany w układzie ruchu obejmują znacznie częściej stawy kończyny górnej i w miarę postępowania choroby prowadzą do ograniczenia ruchomości. Objawy ogólne, jakie występują w RZS to: stan podgorączkowy, ból mięśni, zmęczenie, brak łaknienia, utrata masy ciała.

W postaciach choroby o ciężkim i długotrwałym przebiegu mogą wystąpić też zmiany pozastawowe, takie jak: guzki reumatoidalne (niebolesne, głównie na przedramionach), zmiany w układzie krążenia, oddechowym, narządzie wzroku oraz nerkach. Najcięższym powikłaniem jest choroba sercowo-naczyniowa, która stanowi główną przyczynę przedwczesnej śmierci chorych na RZS.

W leczeniu najważniejsze jest szybkie opanowanie stanu zapalnego. Dotychczasowe standardy leczenia RZS koncentrują się na opóźnianiu i zmniejszaniu skutków choroby. Zmierza się do tego poprzez intensywne leczenie przeciwzapalne we wczesnej fazie choroby, aż do uzyskania remisji objawów, a następnie leczenie podtrzymujące.

Toczeń rumieniowaty układowy

To również choroba układu odpornościowego prowadząca do procesów zapalnych w wielu tkankach i narządach. Mężczyźni również chorują kilkukrotnie rzadziej, a blisko 2/3 zachorowań obserwuje się pomiędzy 16. a 55. rokiem życia. Poza objawami ogólnymi, takimi jak: osłabienie, gorączka i utrata masy ciała, choroba charakteryzuje się m.in. zmianami w układzie ruchu. Prawie wszyscy chorzy skarżą się na ból stawów i/lub mięśni – u ponad 2/3 jest on wędrujący i dotyczy głównie stawów rąk i kolanowych. W przebiegu choroby występuje zapalenie stawów, w którym jednak na ogół nie dochodzi do uszkodzenia struktur stawowych i powstawania zniekształceń.

Dna moczanowa

Chorobą zapalną stawów spowodowaną krystalizacją kwasu moczowego w płynie stawowym oraz powstawaniem jego złogów w stawach jest dna moczanowa. Zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi predysponuje do wystąpienia choroby i może być spowodowane, oprócz przyczyn genetycznych, zwiększoną podażą pokarmów mięsnych, fruktozy z owoców oraz nadużywaniem alkoholu.

Proces zapalny wywołany w stawach może mieć charakter ostry lub przewlekły. Powtarzające się napady dny i przejście procesu w stan przewlekły prowadzą do postępującego uszkodzenia chrząstki stawowej i kości. Dochodzi też do powstawania złogów kryształów kwasu moczowego w tkankach okołostawowych. U mężczyzn zachorowania obserwuje się najczęściej po 40. roku życia. Napad dny moczanowej objawia się nagłym, bardzo silnym bólem i obrzękiem stawu.

W okolicy stawu widoczny jest rumień, skóra jest napięta, błyszcząca, szybko dochodzi do złuszczania naskórka. Objawy najczęściej dotyczą stawu u nasady dużego palca u nogi i pojawiają się wcześnie rano. Mogą też dotyczyć stawów skokowych, kolanowych, stawów kończyn górnych. W leczeniu napadu dny stosuje się kolchicynę lub u osób nietolerujących tego preparatu – leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Nie wolno stosować jednak aspiryny, gdyż zwiększa ona stężenie kwasu moczowego we krwi. Zalecenia ogólne dla osób chorych obejmują zmniejszenie masy ciała, dietę z pominięciem produktów mięsnych, owocowych, unikanie picia alkoholu i palenia tytoniu. Zaleca się spożywanie mleka i ubogotłuszczowych przetworów mlecznych.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Niestety dość powszechną grupą chorób są zapalenia stawów z zajęciem stawów kręgosłupa. Wśród nich m.in. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa występujące 2-3 razy częściej u mężczyzn i rozpoczynające się najczęściej pod koniec okresu dojrzewania. Charakterystyczny dla choroby jest ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej, promieniujący do pachwin, pośladków i stawów kolanowych.

Zwykle jest on tępy, trudny do umiejscowienia. U około 10-20% chorych występują objawy zapalenia stawów skokowych lub kolanowych. Ból często nasila się w nocy, a rano dołącza się uczucie sztywności. Natężenie bólu zmniejsza się po wykonaniu ćwiczeń fizycznych. Ból i ograniczenie ruchomości kręgosłupa narastają stopniowo w miarę obejmowania przez stan zapalny coraz wyższych odcinków kręgosłupa.

Utrudnienia w prawidłowym funkcjonowaniu układu ruchu i stałe uczucie zmęczenia spowodowane przez chorobę często są przyczyną depresji. Leczenie polega na edukacji chorego (m.in zaleceniu spania na twardym podłożu, dostosowaniu warunków pracy), fizjoterapii oraz stosowaniu leków przeciwzapalnych.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Rozwija się w wyniku zaburzenia jakości i ilości chrząstki stawowej, której zadaniem jest amortyzowanie ruchów stawu. Z czasem uszkodzeniu ulegają inne struktury (torebka stawowa, ścięgna, mięśnie). Może dotyczyć każdego stawu, ale najczęściej atakuje kolana, biodra, kręgosłup, stawy palców i rąk.

Choroba jest bardzo powszechna i można ją rozpoznać u ponad połowy osób po 40. roku życia, aczkolwiek mężczyźni chorują rzadziej niż kobiety.

Czynnikami ryzyka są:

• starszy wiek,
• nadwaga,
• mutacje genetyczne,
• uprawianie sportu wyczynowego.

Typowy w chorobie ból występuje przy ruchach stawu i ustępuje przy spoczynku. Jego cechą najbardziej charakterystyczną jest największe natężenie podczas pierwszych ruchów po okresie bezruchu oraz stopniowe zmniejszanie się w czasie kolejnych ruchów. Często występuje też sztywność poranna ustępująca po około 5-10 minutach. Zajęte stawy stopniowo tracą pełny zakres ruchu, np. może wystąpić problem z wyprostowaniem lub zgięciem kolana, przy ruchach stawów mogą też pojawić się trzeszczenia.

Jak spowolnić proces zwyrodnienia stawów?

Należy stosować dietę w celu zmniejszenia masy ciała, dbać o dobrą kondycję fizyczną – uprawiając sporty nieobciążające stawów (pływanie, jazda na rowerze), wykonywać zalecone ćwiczenia rehabilitacyjne, oszczędzać stawy (np. unikać noszenia ciężkich przedmiotów).

Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu w okresie zaostrzeń dolegliwości leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych lub w cięższych przypadkach jednorazowym podaniu dostawowo leków sterydowych. U większości leczonych po powtarzanych seriach wstrzyknięć kwasu hialuronowego obserwowano długotrwałą poprawę. W tym wypadku warto zwrócić uwagę na możliwość zaostrzenia zapalenia stawu, jeśli u chorego równocześnie odkładają się w stawie kryształy związków wapniowych.

Utrata gęstości mineralnej kości najczęstszą przyczyną osteoporozy

Starzenie się szkieletu zaczyna się u mężczyzn już po 45. roku życia. Jest to najczęstsza przyczyna osteoporozy prowadzącej do złamań kości, które mogą wystąpić nawet po niewielkim urazie. U 50-letnich mężczyzn ryzyko złamania kości w wyniku osteoporozy wynosi do końca życia nawet ponad 20%.

Najczęściej cierpi kręgosłup, kości przedramienia i szyjka kości udowej. Do rozwoju osteoporozy przyczyniają się: zła dieta (mała podaż wapnia, witaminy D), palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, mała aktywność fizyczna. Ale także: zaburzenia hormonalne, choroby układu pokarmowego przebiegające z zaburzeniami wchłaniania oraz przewlekłe choroby stawów opisane powyżej. Choroba długo nie daje objawów, często dochodzi do złamań kręgów stopniowo obniżających wzrost i powodujących garbienie się, rzadziej obserwuje się silny ból kręgosłupa. Z kolei złamaniom kości długich towarzyszy silny ból oraz ograniczenie ruchomości.

Choroby układu kostno-stawowego potrafią bardzo utrudnić codzienne funkcjonowanie. Warto jednak pamiętać, że poprzez dobre nawyki żywieniowe i zdrowy styl życia jesteśmy w stanie im zapobiegać i ewentualnie kontrolować przebieg wielu z tych schorzeń.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.