Ciąża po czterdziestce a koenzym Q10

Z roku na rok pojawia się coraz więcej par starających się  w dość późnym wieku o potomstwo. Nie zawsze jednak jest to kwestia wyboru. Przyczyn późnego rodzicielstwa jest wiele, a niektóre z nich wcale nie są zależne od naszej woli czy decyzji. Powielanie obiegowych opinii o opóźnianiu starań o dziecko wyłącznie ze względu na aspiracje zawodowe, pędzący tryb życia czy niekorzystną sytuację finansową może być bardzo krzywdzące wobec niektórych osób.

Z wiekiem szanse na potomstwo coraz bardziej maleją

U kobiet zmniejsza się tzw. rezerwa jajnikowa, spada również jakość oocytów, wzrasta ryzyko wad genetycznych z powodu kumulacji uszkodzeń materiału genetycznego, obniża się poziom inhibiny B, a jednocześnie podnosi się poziom FSH (hormonu folikulotropowego) oraz zwiększa się odsetek cykli bezowulacyjnych. U mężczyzn zmniejsza się stężenie androgenów, a wzrasta poziom SHBG (globulin wiążących hormony płciowe), postępuje zanik komórek Leydiga, zmniejsza się objętość jąder oraz pogarszają się parametry nasienia (spada objętość ejakulatu, zmniejsza się liczba i ruchliwość plemników, a także pogarsza się ich morfologia). Do powstania większości z tych zmian najprawdopodobniej przyczynia się destrukcyjny wpływ wolnych rodników i stresu oksydacyjnego.

Stres oksydacyjny a niepłodność

Reaktywne formy tlenu (ROS) to wolne rodniki, które są produktami metabolizmu komórkowego. W warunkach prawidłowych nie powodują uszkodzeń ze względu na sprawnie działający układ antyoksydacyjny. Zachwianie równowagi między tymi dwoma czynnikami prowadzi do stanu patologicznego, nazywanego stresem oksydacyjnym. Obecnie uważa się, że stres oksydacyjny jest jedną z głównych przyczyn niepłodności zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Jego negatywne skutki można jednak zminimalizować przez dostarczenie do organizmu odpowiednich ilości przeciwutleniaczy, np. koenzymu Q10.

Czym jest koenzym Q10?

Koenzym Q10 (CoQ10) jest związkiem powszechnie występującym w ludzkim organizmie we wszystkich komórkach ciała. W warunkach prawidłowych występuje w dwóch formach:

• utlenionej (ubichinon),
• zredukowanej (ubichinol).

Postać zredukowana może się stale regenerować z postaci utlenionej przy udziale szeregu enzymów, takich jak:

• reduktaza NADH cytochromu b5,
• reduktaza NADPH cytochromu P-450,
• oksydoreduktaza NADH ubichinonu,
• oksydoreduktaza NADPH chinonu.

U roślin odpowiednikiem koenzymu Q10 jest plastochinon o silnych właściwościach przeciwutleniających, występujący w chloroplastach. Plastochinon nie może być wykorzystywany przez ludzki organizm do tworzenia koenzymu Q10, ale sam w sobie ma zdolność wychwytu wolnych rodników.

Biosynteza koenzymu Q10

U ludzi koenzym Q10 jest syntetyzowany z aminokwasu białkowego – tyrozyny i kwasów tłuszczowych. Biosynteza CoQ10 nasila się w obecności witamin z grupy B, takich jak:

• witamina B2 (ryboflawina),
• witamina B6 (pirydoksyna),
• witamina B12 (metylokobalamina),
• kwas foliowy,
• kwas pantotenowy.

Gdzie występuje koenzym Q10

Znaczne ilości koenzymu Q10 występują w:

• wołowinie,
• drobiu,
• baraninie.

Niestety z pożywieniem wchłania się tylko kilka procent CoQ10, a dodatkowo obróbka termiczna mięsa (gotowanie, pieczenie) prowadzi do dezaktywacji koenzymu Q10.

Średnie spożycie w diecie jest dziesięciokrotnie niższe niż dawka uzupełniająca stosowana w badaniach klinicznych, wykazująca poprawę parametrów płodności. Podaż koenzymu Q10 z samej żywności jest niewystarczająca do optymalizacji parametrów nasienia i komórek jajowych.

Ponieważ CoQ10 jest praktycznie nierozpuszczalny w wodzie, wykazuje bardzo małą biodostępność. Jego wchłanianie z przewodu pokarmowego poprawia nieco dodatek emulgatorów (np. lecytyna sojowa), natomiast znacznie większy wzrost biodostępności uzyskuje się przez zamknięcie cząsteczek koenzymu Q10 w nanomicelach rozpuszczalnych w wodzie.

Ubichinon lepiej wchłania się z przewodu pokarmowego, jeśli jest podawany z posiłkiem, ze względu na działanie wydzielanych kwasów żółciowych.

Jak bezpiecznie stosować koenzym Q10

Koenzym Q10 jest dobrze tolerowany i bezpieczny w dawkach do 900 mg/dobę. W niektórych badaniach stosowano dawki nawet do 1800 mg dziennie i odnotowano wyłącznie łagodne działania niepożądane:

• brak apetytu,
• biegunkę,
• nudności,
• wymioty,
• niestrawność,
• zaczerwienienie skóry,
• zawroty głowy.

Funkcje koenzymu Q10

Koenzym Q10:

• bierze udział w mitochondrialnym i pozamitochondrialnym transporcie elektronów,
• wykorzystywany jest w procesie tworzenia energii w organizmie,
• bierze udział w produkcji ATP (adenozynotrójfosforanu),
• stabilizuje błony komórkowe, zapobiegając ich utlenieniu,
• pośrednio działa antykosydacyjnie.

Dodatkowo ubichinol (zredukowana postać koenzymu Q10) wykazuje bezpośrednie działanie antyoksydacyjne. Wiążąc wolne rodniki, zapobiega peroksydacji lipidów, zapewniając integralność błon komórkowych. Jest też niezbędny do odnawiania innych przeciwutleniaczy (m.in. witaminy E).

Miejscem docelowym CoQ10 jest wewnętrzna błona mitochondrialna. Transport wszystkich substancji do wewnętrznej błony mitochondrialnej wymaga udziału transporterów. Zamknięcie cząsteczek ubichinonu w nanomicelach umożliwia jego przenikanie do wnętrza mitochondrium.

Niedobór koenzymu Q10

Ubichinon ma różnorodne zastosowanie. Zwiększone zapotrzebowanie na CoQ10 występuje:

podczas intensywnego wysiłku fizycznego,
w nadczynności tarczycy,
w niewydolności serca,
w miopatiach,
w chorobach układu nerwowego,
u osób starszych,
u osób palących papierosy,
podczas radioterapii preparatami jodu.

Koenzym Q10 – interakcje z lekami

Leki na nadciśnienie, psychotropowe, antydepresyjne i doustne leki przeciwcukrzycowe blokują działanie egzogennego koenzymu Q10. CoQ10 wydłuża czas działania inhibitorów konwertazy angiotensyny, co umożliwia lekarzom zmniejszenie dawek leków hipotensyjnych z tej grupy przy jednoczesnym zaordynowaniu ubichinonu. Koenzym Q10 zmniejsza także kardiotoksyczne działanie doksorubicyny i innych antybiotyków antracyklinowych. CoQ10 znosi ujemne działanie inotropowe propranololu, dzięki czemu nie doprowadza do zmniejszenia siły skurczu mięśnia sercowego. Statyny natomiast zmniejszają stężenie endogennego koenzymu Q10, z kolei podawanie egzogennego ubichinonu zmniejsza działania niepożądane statyn w obrębie mięśni szkieletowych.

Korzyści ze stosowania koenzymu Q10

Doustne podawanie CoQ10 przeciwdziała spadkowi ilości i jakości oocytów związanemu z wiekiem, zwiększając możliwości rozrodcze u kobiet po 40. roku życia.

Dwumiesięczna kuracja ubichinonem poprawia odpowiedź jajników na leczenie gonadotropinami również u młodych kobiet z niską rezerwą jajnikową. Stwarza możliwość zmniejszenia dawek leków stymulujących jajeczkowanie, skraca czas stymulacji, podnosi maksymalne stężenie estradiolu (E2), zwiększa liczbę uzyskiwanych prawidłowych oocytów, wskaźnik zapłodnienia, liczbę zarodków wysokiej jakości, odsetek ciąż i żywych urodzeń.

Zastosowanie cytrynianu klomifenu w połączeniu z koenzymem Q10 u pacjentek z zespołem policystycznych jajników (PCOS) opornych na działanie cytrynianu klomifenu w monoterapii, znacząco zwiększa szanse na owulację i odsetek ciąż.

U kobiet powyżej 36. roku życia łączne zastosowanie CoQ10 i DHEA przez minimum miesiąc (w porównaniu do zastosowania samego DHEA), prowadzi do zwiększenia liczby dojrzałych pęcherzyków i zmniejszenia dawek gonadotropin stosowanych do stymulacji jajeczkowania.

W przypadku mężczyzn koenzym Q10 zarówno w formie zredukowanej (ubichinol), jak i utlenionej (ubichinon) znacznie poprawia ruchliwość plemników u pacjentów z idiopatyczną astenozoospermią (zmniejszoną ruchliwością plemników o nieznanej przyczynie).

Trzymiesięczna kuracja z zastosowaniem kompleksu przeciwutleniaczy (zawierającym CoQ10) poprawia jakość DNA plemników i zwiększa całkowitą liczbę męskich komórek rozrodczych.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.