Wpisz aby wyszukać

Udostępnij

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba zapalna, charakteryzująca się obecnością wykwitów wypryskowych i nasilonym świądem. Najczęściej rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie (około 2.–6. miesiąca życia), rzadziej w wieku dorosłym. Częstość występowania schorzenia na świecie to od 2% w krajach rozwijających się do 20% w Europie Zachodniej, Australii i USA. W Polsce na AZS cierpi około 4,7% dzieci i młodzieży w przedziale wiekowym od 3. do 18. roku życia oraz 1–3% dorosłych. W miastach wskaźnik zapadalności na AZS u dzieci wzrasta do 9%.

Atopowe zapalenie skóry – przyczyny

Występowanie atopowego zapalenia skóry jest uwarunkowane przez wiele czynników, zarówno środowiskowych jak i genetycznych.

Do czynników środowiskowych mających wpływ na rozwój i nasilenie objawów choroby zaliczamy alergeny powietrznopochodne i pokarmowe. Do pierwszej grupy zaliczamy przede wszystkim roztocza kurzu domowego, alergeny pyłku roślin (traw, zbóź), alergeny pochodzenia zwierzęcego (zwłaszcza kotów i psów), alergeny pochodzenia bakteryjnego i grzybiczego (najczęściej Staphylococcus aureus i Candida albicans).

Wiele wyników badań pokazuje, że alergie pokarmowe mają znaczący wpływ na rozwój AZS. Dotyczy to zwłaszcza mleka i jego przetworów, jaj kurzych, ryb, soi, pszenicy i orzeszków ziemnych.

U 2/3 chorych na AZS stwierdza się w wywiadzie rodzinnym występowanie chorób alergicznych, w tym astmy, kataru siennego lub egzemy u jednego bądź obojga rodziców. Prawdopodobieństwo zachorowania na AZS wynosi 60%, jeśli jeden rodzic cierpi na powyższe schorzenia. Kiedy choroby te dotyczą obojga rodziców, ryzyko zachorowania wzrasta do 80%.

Ponadto zaobserwowano, że sytuacje stresowe w dużym stopniu wpływają na nasilenie objawów AZS. Dochodzi wtedy do nadmiernej aktywacji układu immunologicznego z jednoczesnym zmniejszeniem odporności na ewentualne infekcje skórne.

AZS – objawy

Rozpoznanie AZS opiera się głównie na wywiadzie klinicznym i zidentyfikowaniu charakterystycznych objawów. Obecnie najczęściej stosowanymi kryteriami diagnostycznymi są kryteria według Hanifina i Rajki, które zostały podzielone na dwie grupy, tzw. 4 kryteria większe i 23 mniejsze (Tabela) Prawidłowe rozpoznanie AZS polega na wyodrębnieniu 3 większych i 3 mniejszych kryteriów.

Najwcześniejsze objawy występujące u małych dzieci to suchość i szorstkość skóry. Pomiędzy 6. a 8. tygodniem życia niemowlęta zdradzają objawy świądu poprzez próbę złapania fałdu skóry w dłonie, a także problemy ze snem, który jest przerywany płaczem dziecka. U dzieci około 1.–2. roku życia można zaobserwować charakterystyczną lokalizację wyprysku – głównie na zgięciach, to jest po wewnętrznej stronie łokci, za kolanami, ale także w okolicach fałdu szyjnego, nadgarstków, na policzkach, czole i zewnętrznej części kończyn.

U starszych dzieci i młodzieży w obrazie klinicznym przeważają zlichenizowane ogniska zlokalizowane w zgięciach stawów. Natomiast u dorosłych zmiany mają charakter przewlekły i mogą być rozsiane, skóra jest mocno pogrubiała z nasiloną lichenizacją.

Oprócz rozpoznania AZS na podstawie obrazu klinicznego stosuje się również testy diagnostyczne, które jednak mają charakter pomocniczy. Do tych testów zaliczamy oznaczanie całkowitego stężenia IgE oraz skórne testy punktowe (STP).

Kryteria diagnostyczne AZS według Hanifina i Rajki

Kryteria większe:

  • świąd,
  • przewlekły, nawrotowy charakter,
  • charakterystyczna morfologia zmian i ich lokalizacja,
  • osobniczy lub rodzinny wywiad atopowy.

Kryteria mniejsze:

  • suchość skóry,
  • rybia łuska,
  • natychmiastowe reakcje skórne,
  • podwyższony poziom IgE,
  • wczesny wiek występowania zmian,
  • skłonność do nawracających zakażeń skóry,
  • nieswoisty wyprysk rąk/stóp,
  • wyprysk sutków,
  • zapalenie czerwieni warg,
  • nawrotowe zapalenie spojówek,
  • fałd Dennie-Morgana,
  • stożek rogówki,
  • zaćma,
  • zacienienie wokół powiek,
  • łupież biały,
  • fałd szyjny,
  • świąd po spoceniu,
  • nietolerancja pokarmowa,
  • nietolerancja wełny,
  • zaostrzenie objawów po sytuacjach stresowych,
  • biały dermografizm,
  • rumień twarzy,
  • akcentacja mieszków włosowych.

Ocena stopnia ciężkości AZS

Ocena stopnia ciężkości choroby jest niezwykle ważnym czynnikiem nie tylko podczas diagnostyki schorzenia, ale przede wszystkim w toku oceny skuteczności wdrożonego leczenia. Najbardziej popularną jest stworzona w 1993 roku w Europie skala SCORAD (ang. Scoring Atopic Dermatitis Index). Uwzględnia zarówno objawy obiektywne, czyli rozległość zmian skórnych i ich nasilenie oraz subiektywne odczucia pacjenta, jakimi są świąd i zaburzenia snu.

Oszacowanie nasilenia zmian skórnych polega na ocenie 6 objawów w 4-stopniowej skali: rumienia, obrzęku, sączenia lub strupów, przeczosów (głębokich, podłużnych blizn spowodowanych m.in. nadmiernym drapaniem), lichenizacji (zgrubienia skóry) oraz suchości. Objawy subiektywne są oceniane za pomocą wizualnej skali analogowej w zakresie 0–10, na podstawie odczuć z ostatnich 3 dni i 3 nocy. Maksymalny wynik to 103 punkty, przy czym objawy obiektywne stanowią 60% całkowitego wyniku, a subiektywne 40%. I tak otrzymane wartości interpretujemy następująco:

  • poniżej 25 pkt. – łagodne AZS,
  • 25–50 pkt. – umiarkowane AZS,
  • powyżej 50 pkt. – ciężkie AZS.

Przykładowe skale SCORAD są dostępne na różnych stronach internetowych, dzięki czemu pacjenci mogą sami oceniać skuteczność terapii.

Edukacja pacjenta z AZS

Atopowe zapalenie skóry jest doskonałym przykładem na to, że świadomość pacjenta, współpraca z lekarzem i przestrzeganie zaleceń jest kluczem do sukcesu złagodzenia uporczywych objawów.

Wizyta u lekarza, specjalisty jest niezbędna, gdyż po zbadaniu pacjenta może on zalecić wiele preparatów, które będą łagodziły stany nasilenia choroby. Jednak najważniejszym elementem terapii jest systematyczna pielęgnacja skóry, bowiem defekt bariery naskórkowej jest ważnym czynnikiem, który odpowiada za utrzymywanie się zmian wypryskowych, a nawet ich zaostrzenie.

Atopowe zapalenie skóry – emolienty

Odpowiednia pielęgnacja to przede wszystkim stosowanie preparatów nawilżających i natłuszczających, tzw. emolientów. Aktywne emolienty zawierają komponenty naskórka, np. nienasycone kwasy tłuszczowe, ceramidy, cholesterol. Są one aktywnie transportowane przez odpowiednie receptory do komórek warstwy rogowej, gdzie razem z endogennymi lipidami tworzą warstwę lipidową naskórka. Kolejnym ważnym składnikiem emolientu jest agonista receptorów aktywowanych przez proliferatory peroksysomów (PPARs). Ma działanie przeciwzapalne oraz pobudzające syntezę lipidów endogennych naskórka.

Badania pokazują, że aby w pełni odbudować barierę naskórkową konieczne jest używanie emolientów 3–4 razy dziennie. Na szczęście i w tej dziedzinie nauka wychodzi naprzeciw naszym oczekiwaniom i obecnie na rynku dostępne są preparaty, których użycie ogranicza się do 1–2 aplikacji dziennie. Regularna pielęgnacja skóry trwająca minimum 3–4 tygodnie w znacznym stopniu poprawia jej stan, zmniejsza świąd i nasilenie zmian, a także jest w stanie zredukować dawkę leków wydawanych z przepisu lekarza.

Niezbędne kapiele

Kolejną ważną częścią pielęgnacji są kąpiele, koniecznie w wodzie o temperaturze ciała. Nie powinny trwać dłużej niż 10–15 minut, a dodatek do nich powinny stanowić olejki naturalne bądź mineralne. Należy unikać silnych detergentów i mydeł o zasadowym odczynie. Wszystkie środki myjące powinny mieć niskie pH (około 5,5) i zawierać jak najmniej dodatków takich jak: barwniki, substancje zapachowe, konserwanty. Na rynku dostępne są również preparaty do kąpieli zawierające miejscowe środki znieczulające np. 3% polidokanol. Należy zanurzyć się w wodzie na około 5 minut, następnie skórę osuszyć delikatnie ręcznikiem, bez pocierania. Następnie użyć balsamu emolientowego, ale dopiero 15 minut po kąpieli. Taki zabieg powinien skutecznie złagodzić uporczywy świąd.

Z powyższych informacji wyraźnie wynika, że pacjenci z AZS są w stanie w dużym stopniu samodzielnie zredukować uciążliwe objawy. Niestety wszystkie te zabiegi zdecydowanie utrudniają i zmniejszają komfort życia. Jednak należy pamiętać, że odpowiednia, a przede wszystkim regularna pielęgnacja jest kluczem do sukcesu.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.

Tagi::

Być może spodoba Ci się

3 komentarze