Ospa wietrzna u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie

Ospa wietrzna to zakaźna choroba wirusowa, potocznie nazywana wiatrówką, którą większość z nas zna z dzieciństwa. Zapadalność na nią szacuje się na 80–90%. Ospa jest zmorą rodziców, ponieważ prawdopodobieństwo uniknięcia choroby przez dziecko jest bardzo małe. Należy się liczyć z długą nieobecnością w żłobku, przedszkolu czy szkole. Jednak czy dotyczy tylko dzieci? Jakie są nowe metody leczenia?

Spis treści:

1. Przyczyny ospy wietrznej
2. Ospa wietrzna u dorosłych
3. Jak wygląda ospa wietrzna u dziecka?
4. Pierwsze objawy ospy wietrznej
5. Ospa wietrzna ile trwa?
6. Leczenie ospy wietrznej, pielęgnacja skóry
7. Świąd skóry – jak sobie z nim radzić?

Ospa ma bardzo długi okres inkubacji – od 10 do 21 dni, średnio jest to 14 dni (czas ten może być krótszy np. u noworodków lub dłuższy u osób poddanych terapii lekami immunosupresyjnymi). Dodatkowo chora osoba może zarażać 2 dni przed pojawieniem się pierwszych zmian na skórze.

Przyczyny ospy wietrznej

Ospa wietrzna (ang. chickenpox) powodowana jest przez wirusa Varicella-Zoster Virus – VZV. Należy on do rodziny Herpesviridae, w której najbardziej znany jest wirus opryszczki. Domeną tej grupy jest pozostanie w stanie hibernacji w zwojach czuciowych układu nerwowego i ujawnianie się w momencie spadku odporności. W przypadku VZV, po przebytej ospie, w późniejszym wieku może wystąpić półpasiec. Na szczęście prawdopodobieństwo ujawnienia się wirusa po latach jest znacznie mniejsze niż przy pierwszym kontakcie i wynosi 20–40%. Wiek ma tu bardzo duże znacznie – w grupie ryzyka są osoby powyżej 50. roku życia, ale zwykle półpaśca diagnozuje się u osób znacznie starszych, u których z racji wieku odporność jest obniżona.

Ospa wietrzna u dorosłych

W Polsce co roku choruje ok. 200 tysięcy osób, w tym nawet 1000 przypadków wymaga hospitalizacji. Osoby dorosłe przechodzą ospę bardziej intensywnie, częściej notuje się powikłania.

Jak wygląda ospa wietrzna u dziecka?

Ospa kojarzona jest z wiekiem dziecięcym, ponieważ dotyczy głównie przedziału wiekowego 1–12 lat; zaobserwowano sezonowość w miesiącach zimowych i wiosennych. Wirus rozprzestrzenia się drogą powietrzno-kropelkową lub przez kontakt z płynem z pęcherzy występujących na skórze.

Ciekawostką jest jej nazwa „wietrzna”, potocznie nazywana wiatrówką, ze względu na zdolność przenoszenia się wirusa właśnie „z wiatrem”.

Na szczęście większość infekcji ma postać łagodną, jednak nie powinno się ospy bagatelizować, ponieważ niesie za sobą poważne powikłania np.:

• zapalenie wątroby, płuc, móżdżka lub ucha środkowego,
• upośledzenie lub utratę wzroku,
• zapalenie mózgu i/lub opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• odwodnienie.

Do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu ospy wietrznej należą:

• osoby powyżej 20. roku życia, które wcześniej nie przechodziły choroby,
• noworodki, których matki w czasie ciąży chorowały na ospę,
• ciężarne w II i III trymestrze, cierpiące na atopowe zapalenie skóry (AZS), osoby z upośledzeniem odporności oraz leczone immunosupresyjnie.

Pierwsze objawy ospy wietrznej

Początkowe objawy ospy (tzw. okres prodromalny), jeszcze przed wystąpieniem wysypki, to:

• ból głowy,
• podwyższona temperatura ciała (nierzadko gorączka sięga 40ºC),
• ból gardła, brzucha i mięśni,
• gorsze samopoczucie,
• brak apetytu.

Bardzo ważne jest, aby w przypadku zachorowania nie podawać leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Jeśli chodzi o dzieci, bez recepty dostępny jest ibuprofen, natomiast w przypadku wystąpienia gorączki – pomoże paracetamol. Dlatego też jeśli w przedszkolu czy żłobku pojawią się pierwsze przypadki choroby, należy bardzo dokładnie obserwować dziecko, które nie przechorowało jeszcze ospy lub nie było szczepione (skuteczność szczepionki to ok. 95%). W przypadku wystąpienia gorączki, warto podać paracetamol w celu obniżenia temperatury ciała. Podając lek z grupy NLPZ, zwiększa się ryzyko (przez ich mechanizm działania) nadkażeń zmian skórnych paciorkowcem i gronkowcem.

Ospa wietrzna ile trwa?

Wirus jest aktywnie przenoszony przez dość długi czas, bo ok. 2 dni przed pojawieniem się wysypki aż do momentu wyschnięcia wykwitów, zwykle jest to okres 7–10 dni. Wirus ospy jest bardzo wrażliwy na czynniki zewnętrze, dzięki czemu jego przeżywalność na odzieży czy innych przedmiotach jest dość krótka. Jedynym rezerwuarem wirusa jest człowiek. Przechorowanie daje odporność na całe życie, odnotowano jednak wyjątkowe przypadki powtórnego zachorowania na ospę.

Leczenie ospy wietrznej, pielęgnacja skóry

Chorobę leczy się objawowo. Obecnie nie zaleca się stosowania mazideł i zawiesin (z cynkiem, mentolem), które jeszcze niedawno były bardzo popularne, ze względu na trudność ich usunięcia po przyschnięciu, co tworzy dogodne środowisko dla rozwoju bakterii. Zaleca się częste mycie – prysznic lub bardzo krótką kąpiel, czasem w zaleceniach znajdziemy dodatek nadmanganianu potasu jako środka odkażającego. Ciało osuszamy delikatnie ręcznikiem. Zaleca się także częste mycie rąk, unikanie bliskiego kontaktu z chorym, nieużywanie wspólnych ręczników czy sztućców, częsta zmiana pościeli.

Świąd skóry – jak sobie z nim radzić?

Zmiany często są swędzące, ale bardzo ważne jest, aby ich nie rozdrapywać, może to prowadzić do nadkażeń oraz blizn, dlatego zaleca się obcięcie paznokci na krótko. Skutecznym lekiem przeciwwirusowym stosowanym u osób z grupy ryzyka jest acyklowir, jednak powinno się go podać w pierwszej dobie pojawienia się wysypki. Skraca on czas choroby i zmniejsza ryzyko powikłań, a podanie leku nie powoduje obniżenia odporności na wirusa.

Nie zaleca się rutynowego podawania acyklowiru; zarezerwowany jest dla osób z ciężkim przebiegiem, np. po zarażeniu przez kontakt domowy, z atopowym zapaleniem skóry, niedoborami immunologicznymi lub w wieku powyżej 12 lat.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.