Kiedy zrobić test ciążowy, jak potwierdzić wynik?

Obecnie stosowane domowe testy ciążowe są niewątpliwie wygodne w użyciu i powszechnie dostępne. Działają na zasadzie chromatografii immunoenzymatycznej. Oznacza to, że każdy test ciążowy wykorzystuje przeciwciała monoklonalne lub poliklonalne anty-β-hCG, wiążące podjednostkę beta ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej oraz enzymy wywołujące efekt barwny. Kiedy zrobić test ciążowy i jak potwierdzić wynik? Kiedy testy ciążowe mogą dawać fałszywy wynik?

Spis treści:

1. Czym jest gonadotropina kosmówkowa – beta hCG?
2. Kiedy hCG ma największe stężenie?
3. Kiedy zrobić test ciążowy? Po ilu dniach od stosunku?
4. Rodzaje testów ciążowych
5. Jak odczytać wynik testu ciążowego?
6. Kiedy test ciążowy może dawać błędny wynik?
7. Dlaczego komórki nowotworowe również produkują hCG?
8. Potwierdzenie wyniku testu ciążowego – badanie krwi

Czym jest gonadotropina kosmówkowa – beta hCG?

Ludzka gonadotropina kosmówkowa (hCG – human chorionic gonadotropin) jest to białko hormonalne. Jest ono wydzielane od około 7. dnia po zapłodnieniu przez komórki trofoblastu (struktury przekształcającej się w łożysko).

Gonadotropina kosmówkowa jest dimerem składającym się z dwóch połączonych podjednostek: podjednostki alfa i podjednostki beta. Podjednostka alfa jest wspólna dla wszystkich gonadotropin (hCG, LH, FSH i TSH). Natomiast podjednostka beta różni się znacząco między poszczególnymi hormonami, dlatego stosowana jest w celach diagnostycznych. Można ją wykryć we krwi matki już 7–8 dni po zapłodnieniu.

Beta hCG nazywana jest również markerem implantacji. Pełni bardzo ważną funkcję w procesie zagnieżdżenia zarodka:

• pobudza komórki kosmówki do wzrostu i podziału;
• indukuje wzrost i ekspansję tętnic spiralnych myometrium;
• promuje fuzję kosmków cytotrofoblastu i rozwój scyntiotrofoblastu;
• kontroluje wydzielanie hormonów steroidowych w ciałku żółtym;
• zapobiega regresji ciałka żółtego;
• podtrzymuje produkcję progesteronu;
• wpływa na funkcje wydzielnicze nabłonka gruczołowego macicy;
• kontroluje różnicowanie doczesnowe błony śluzowej macicy;
• stymuluje syntezę aktyny fibroblastów mięśni gładkich (αSMA) błony śluzowej macicy;
• reguluje syntezę czynników wzrostu kontrolujących migrację trofoblastu;
• reguluje angiogenezę (proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych) w kosmówce i łożysku;
• aktywuje ekspresję czynnika wzrostu naczyń (VEGF) i jego receptorów (VEGFR-1 i VGEFR-2);
• aktywuje ekspresję angiopoetyny;
• kontroluje działanie makrofagów, które:
• osłabiają odpowiedź układu immunologicznego matki na antygeny ojca eksponowane przez płód,
• usuwają apoptotyczne komórki łożyska,
• regulują stan zapalny wywołany implantacją zarodka.

Kiedy hCG ma największe stężenie?

Największe stężenie hCG pojawia się w 10. tygodniu ciąży, a następnie stopniowo spada i stabilizuje się na niższym poziomie. Gonadotropina kosmówkowa wykrywana jest również w moczu kobiet ciężarnych. W 9. dniu po zapłodnieniu są to śladowe ilości (ok. 0,9 mIU/ml), natomiast już w 10.–11. dniu od poczęcia jest to około 10 mIU/ml beta hCG (stężenie wykrywane przez najbardziej czułe domowe testy ciążowe). Należy jednak pamiętać, że są to wartości uśrednione, a stężenie gonadotropiny kosmówkowej może się znacznie różnić zarówno w ciąży prawidłowej, jak i przebiegającej z powikłaniami.

Kiedy zrobić test ciążowy? Po ilu dniach od stosunku?

Test ciążowy z moczu najlepiej wykonywać zaraz po przebudzeniu, zwłaszcza przed datą spodziewanej miesiączki. Mocz jest wówczas najbardziej zagęszczony i umożliwia wcześniejsze wykrycie beta hCG. W ciągu dnia spożywamy dużo płynów, które zwiększają objętość moczu, dlatego trudniej wykryć tak małe ilości tego białka. Jeśli wykorzystujemy najbardziej czuły test ciążowy wykrywający już stężenie 10 mIU/ml beta hCG w moczu, test ciążowy możemy wykonać najwcześniej w 10.–11. dniu od zapłodnienia. We wzorcowym 28-dniowym cyklu menstruacyjnym z owulacją w 14. dniu cyklu oznacza to 4–5 dni przed datą spodziewanej miesiączki. Wiadomo jednak, że cykle miesiączkowe mają różną długość, a do owulacji fizjologicznie dochodzi zwykle między 10. a 16. dniem cyklu. Dlatego w przypadku nieregularnych cykli istnieje szansa, że test ciążowy wyjdzie pozytywnie nieco wcześniej. Nie ma również gwarancji, że wykryje ciążę przed dniem spodziewanej miesiączki.

Domowy test ciążowy z krwi potwierdza ciążę po wykryciu co najmniej 25 mIU/ml β-hCG. Możliwe jest to już w 8. dniu od zapłodnienia, ponieważ beta hCG we krwi pojawia się wcześniej niż w moczu.

Rodzaje testów ciążowych

Testy ciążowe różnią się między sobą sposobem wykonywania pomiaru. Dlatego bardzo ważne jest przed zastosowaniem dokładne zapoznanie się z pełną treścią zawartą w ulotce i na opakowaniu testu. Dzielimy je na 3 główne grupy.

Test ciążowy paskowy

Wyglądają najprościej. Są to cieniutkie paski, które należy zanurzać w moczu zebranym do pojemniczka. Mocz powinien sięgać do ściśle określonej linii wskazanej w ulotce lub na opakowaniu. Utrzymujemy go przez wskazany przez producenta czas (zwykle 10–15 sekund). Następnie pasek należy odłożyć na czystą suchą poziomą powierzchnię do czasu odczytu wyniku;

Test ciążowy płytkowy (test ciążowy kasetkowy)

Są również nazywane kasetkowymi – dzielą się na dwa podtypy – służące do badania próbki krwi oraz moczu:

• testy ciążowe kasetkowe (do badania moczu) – zawierają płytkę z polem testowym i polem kontrolnym. W polu testowym umieszczamy za pomocą dołączonej pipety określoną liczbę kropli moczu zebranego do pojemniczka, odkładamy na poziomej powierzchni i odczytujemy wynik po czasie wskazanym przez producenta testu,
• test ciążowy płytkowy (do badania krwi) – oprócz podobnie wyglądającej kasetki zawierają pipetkę z linią wskazującą ilość niezbędnej krwi do badania oraz nakłuwacz. Przed przystąpieniem do badania należy dokładnie umyć dłonie i zdezynfekować miejsce nakłucia (boczna część opuszka palca jest dobrze ukrwiona, ale mniej unerwiona niż jego środkowa część, więc nakłucie tej części jest mniej bolesne). Przyciskamy nakłuwacz do palca i zwalniamy spust igły, przystawiamy pipetę w pobliżu kropli krwi. Czekamy aż wypełni ją do ustalonego poziomu, wkraplamy pobraną krew na pole testowe i dalej postępujemy jak w przypadku testu kasetkowego do badania moczu;

Test ciążowy strumieniowy

Przypomina swoją budową flamaster z końcówką absorbującą zabezpieczoną nasadką i pole kontrolne w środkowej części urządzenia. W celu dokonania pomiaru zdejmujemy nasadkę i umieszczamy końcówkę absorbującą w strumieniu moczu (zwykle 10–15 sekund), a następnie odkładamy na czystej, poziomej powierzchni i odczytujemy wynik po czasie wskazanym przez producenta testu.

Jak odczytać wynik testu ciążowego?

Większość domowych testów ciążowych jest binarna. Oznacza to, że dają dwa możliwe wyniki – potwierdzają ciążę lub ją wykluczają. Jeżeli test ciążowy pokazuje tylko linię kontrolną C, oznacza to najprawdopodobniej brak ciąży. W przypadku gdy widoczne są obie linie – kontrolna C i testowa T – test ciążowy wyszedł pozytywnie, ciążę należy potwierdzić na badaniu u lekarza ginekologa.

Istnieją jeszcze dwie możliwości: brak jakiejkolwiek linii po upływie określonego dla danego testu czasu i widoczna wyłącznie linia testowa T bez linii kontrolnej C. Oba te wyniki sugerują, że test ciążowy jest nieważny i należy wykonać nowy. Sytuacja taka może być spowodowana przez nieprawidłowe warunki przechowywania (zawilgocenie testu ciążowego bądź jego przegrzanie) lub błąd podczas wykonywania testu ciążowego (np. użycie niewłaściwej ilości próbki, nieprzestrzeganie wymaganego czasu, czy nie odłożenie testu do pozycji poziomej).

Istnieją również elektroniczne testy ciążowe, podające wynik „+”, „tak” (ciąża) lub „–”, „nie” (brak ciąży).

Bardziej zaawansowane testy ciążowe do użytku domowego działają na zasadzie półilościowej i podają przybliżony czas od zapłodnienia.

W takim wypadku możliwe są 4 wyniki testu ciążowego:

1. (brak ciąży) „–”;
2. „+” i „1–2” (1. –2. tydzień od zapłodnienia, czyli 3. –4. tydzień ciąży liczony od daty ostatniej miesiączki);
3. „+” i „2–3” (2. –3. tydzień od zapłodnienia, czyli 4.–5. tydzień ciąży liczony od daty ostatniej miesiączki);
4. „+” i „3+” (powyżej 3. tygodnia od zapłodnienia, czyli co najmniej 5. tydzień ciąży).

Kiedy test ciążowy może dawać błędny wynik?

Dokładność testów ciążowych deklarowana przez producentów waha się zwykle między 95 a 99%. Niestety tak jak w przypadku suplementów diety, tak w przypadku testów ciążowych nie każdy producent gwarantuje zadeklarowane wartości. Wstępne badania testów ciążowych dostępnych w Niemczech wskazały, że spora część testów ciążowych o bardzo wysokiej czułości (wykrywających według producenta stężenie 10 mIU/ml beta hCG) nie gwarantuje zadeklarowanych wartości. Mowa tu o czułości analitycznej, czyli najniższej wartości jaką może wykryć dany test ciążowy.

Bardzo czuły test o niskiej swoistości może dawać sporo wyników fałszywie dodatnich u kobiet niebędących w ciąży, natomiast bardzo swoisty test o małej czułości diagnostycznej może nie wykryć większej liczby przypadków ciąży.

Testy ciążowe – jaka jest ich dokładność?

Aby lepiej zrozumieć, na czym polega dokładność testów ciążowych, należy lepiej się przyjrzeć podstawowym parametrom statystycznym, takim jak:

• czułość diagnostyczna, czyli odsetek wyników prawdziwie dodatnich,
• swoistość diagnostyczna, czyli odsetek wyników prawdziwie ujemnych,
• wartość predykcyjna dodatnia i ujemna (PPV i NPV), prawdopodobieństwo poprawności wyniku,
• wskaźnik wiarygodności dodatniego i ujemnego wyniku testu ciążowego (LR+ i LR-),
• krzywa ROC uwzględniająca zarówno czułość jak i swoistość testu ciążowego.

Jednak nie tylko jakość testów ciążowych czy błędy pomiaru powodują fałszywy wynik testu. Ludzka gonadotropina kosmówkowa jest wytwarzana przez komórki trofoblastu, dzięki czemu uznawana jest za marker wczesnej ciąży i implantacji. W warunkach fizjologicznych jej wysokie stężenie potwierdza ciążę.

Zażywanie leków może wpływać na fałszywy wynik testu ciążowego

Fałszywie dodatni wynik testu może być spowodowany również wcześniejszym zastosowaniem leków dostępnych na receptę zawierających ludzką gonadotropinę kosmówkową i jej pochodne (Ovitrelle, Pregnyl, Chorapur). Producenci tych leków zaznaczają, aby nie wykonywać testów ciążowych do 10 dni od podania leku, gdyż w tym czasie test ciążowy wykrywa pozostałości leku w organizmie kobiety.

Dlaczego komórki nowotworowe również produkują beta hCG?

Wzrost stężenia beta hCG we krwi i w moczu może być również spowodowany stanami patologicznymi

• rozrost trofoblastu np. zaśniad groniasty;
• nowotwory:
• trofoblastu,
• pęcherza,
• płuc,
• piersi,
• trzustki,
• jamy ustnej,
• nerek,
• prostaty,
• odbytu,
• jelita grubego,
• sromu,
• szyjki macicy,
• jajnika,
• endometrium, endometrioza.

W przebiegu chorób nowotworowych często występuje wolna podjednostka beta i homodimery złożone z dwóch podjednostek beta hCG bez podjednostki alfa wspólnej dla wszystkich gonadotropin (hCG, LH, FSH i TSH). Zapewnia ona szybki rozwój przez wzrost angiogenezy, zwiększenie ukrwienia i dostarczenie większej ilości substancji odżywczych oraz zmniejszenie apoptozy (naturalnej śmierci komórki), jak również zwiększenie tolerancji układu immunologicznego na antygeny nowotworowe.

Nowotwory wydzielające hCG są bardziej oporne na leczenie i częściej tworzą przerzuty.

Potwierdzenie wyniku testu ciążowego – badanie krwi

Każdy pozytywny wynik domowego testu ciążowego warto również potwierdzić w badaniu laboratoryjnym. Wynik takiego badania podawany jest ilościowo i na podstawie jego analizy oraz tygodnia ciąży lekarz ma możliwość ocenić prawidłowy rozwój płodu.

Stosunkowo niski poziom gonadotropiny kosmówkowej może sugerować ciążę pozamaciczną, poronienie samoistne, a w drugim trymestrze np. zespół Edwardsa (trisomia 18. chromosomu).

Z kolei znacznie podwyższony poziom hCG może sugerować np. zespół Downa (trisomia 21. chromosomu) i innych poważnych chorób.

Warto pamiętać, aby przed wykonaniem testu dokładnie zapoznać się instrukcją i nie przeprowadzać testu ciążowego zbyt wcześnie. Wiele kobiet wykonuje test ciążowy za szybko. Wynik testu ciążowego warto potwierdzić w badaniu laboratoryjnym. Wtedy będziesz pewna, że jesteś w ciąży.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.