Aloes – najbardziej aktywna biologicznie roślina

Czy wiesz, że fenomen oddziaływania miąższu aloesowego to wynik ilości i różnorodności związków biologicznie aktywnych, a także obecności biostymulatorów, które wykazują synergię działania względem bioaktywnych składników obecnych w miąższu aloesu i w organizmie człowieka. Aloes to najbardziej aktywna biologicznie roślina.

Spis treści:

1. Aloes i jego właściwości
2. Odmiany aloesu
3. Aloes – zastosowanie

Znany i wykorzystywany od czasów starożytnych, z powodzeniem służy ludzkości współcześnie ze względu na niepodważalne właściwości lecznicze i kosmetyczne. A to za sprawą ponad 75 aktywnych substancji, które stymulują nasz układ odpornościowy. Według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) – aloes jest rośliną najbardziej aktywną biologicznie.

Aloes i jego właściwości

Już starożytni autorzy podręczników medycznych – Pedanios Dioskurydes i Pliniusz Starszy żyjący w I w. n.e. – zalecali stosowanie aloesu w wielu dolegliwościach, m.in. w chorobach skóry. Dioskurydes – grecki lekarz, farmakolog i botanik w swoim 5-tomowym dziele – najważniejszej  księdze zielarstwa czasów starożytnych, która stała się prekursorem farmakopei – zamieścił informacje o niezwykłych właściwościach aloesu. Aloes został także opisany w zachowanym do dzisiaj dziele Pliniusza Starszego złożonym z 37 ksiąg pod tytułem Naturalis historia (Historia naturalna).

Grecy i Rzymianie wskazywali na hamujące działanie aloesu w przypadku wypadania włosów, a Indianie wierzyli w niezwykłą moc odmładzania. W Afryce jako środek leczniczy był wykorzystywany już 3000 lat p.n.e. przez Sumerów czy Egipcjan. Wzmianki o nim pochodzą z medycznego tekstu zwanego Papirusem Ebersa datowanym na 1550 r. p.n.e., a odnalezionym i opisanym w latach 1873-1875 przez niemieckiego egiptologa Georga Ebersa. W Egipcie używano aloesu w celach kosmetycznych, leczniczych, wytwarzano z niego żywicę (alona) wykorzystywaną do balsamowania zwłok, zaś z postaci sproszkowanej uzyskiwano substancję zapachową do skrapiania pościeli i odzieży. Z powodzeniem stosowano go w medycynie chińskiej (medyczne opracowania z czasów dynastii Sung X/XIII w. n.e.), natomiast dużo wcześniej został wpisany do urzędowego spisu leków stosowanych w medycynie hinduskiej.

Odmiany aloesu

Spośród 360 gatunków, tylko 20 uważa się za lecznicze. Jednak w dermatologii i kosmetyce znalazły zastosowanie 2 gatunki:

• aloes zwyczajny (Aloe barbadensis Mill. – zwany Aloe vera L.),
• aloes drzewiasty (Aloe arborescens Mill.) – uprawiany m.in. w Polsce.

Aloes pochodzi z rejonów wschodniej Afryki, Półwyspu Arabskiego, Madagaskaru. Jest rośliną tropikalną i subtropikalną rozpowszechnioną także w południowej części Ameryki Północnej i rejonie Morza Karaibskiego oraz w Chinach.

Został też przeniesiony w inne rejony świata, które pod względem sprzyjających warunków klimatycznych pozwalały na uprawę tej drogocennej rośliny. Dlatego obecnie możemy go odnaleźć również w Australii, Indonezji, Indiach, na Kaukazie, czy Barbadosie. W Polsce uprawiany jest w szklarniach czy po prostu w domach jako roślina doniczkowa. Natomiast stosowany przede wszystkim w postaci przetworów ze świeżych liści aloesu drzewiastego. Optymalną ilość składników aktywnych biologicznie uzyskujemy w hodowli 3-, 4-letniej i jest to idealny moment do zbioru liści.

Liście aloesu dostarczają dwóch produktów o zupełnie odmiennym składzie chemicznym i zastosowaniu:

• mleczko aloesowe – po wysuszeniu nosi nazwę alona – jest to surowiec opisywany w wielu farmakopeach. Ze względu na obecność glikozydów antranoidowych ma silne działanie przeczyszczające;
• żel aloesowy – otrzymywany bezpośrednio w postaci miąższu lub po ekstrakcji ze świeżych liści. Jest on mieszaniną wielu bioaktywnych składników.

Aloes – zastosowanie

Miąższ liści aloesu składa się w 96% z wody, w pozostałych 4% suchej masy stwierdzono stosunkowo dużą zawartość substancji odżywczych i około 270 różnych składników o dużej aktywności biologicznej. Przy czym błonnik pokarmowy stanowi 73% suchej masy. Właściwe pozyskiwanie miąższu poprzez tzw. filetowanie i szybkie przekazanie go do dalszej obróbki pozwala na zachowanie wszystkich aktywnych składników.

Aloes jest bogatym źródłem:

• kwasów tłuszczowych – kwas arachidonowy, linolowy, gamma-linolenowy, mirystynowy, kaprylowy, palmitynowy i stearynowy;
• białek w postaci łatwo przyswajalnych aminokwasów; aloes zawiera 18 spośród 22 aminokwasów występujących w żywności, w tym 7 aminokwasów egzogennych spośród 9 niezbędnych w żywieniu człowieka;
• polipeptydów o właściwościach lektynopodobnych;
• glikoprotein – fizjologiczne polimery stanowiące połączenie białek z węglowodanami tzw. lektyny lub fitoaglutyniny. Wyizolowane z Aloe arborescens Aloktyna-A oraz Aloktyna-B zostały poddane badaniom in vitro, w których potwierdzono ich właściwości immunochemiczne, hemaglutynacyjne, pobudzające mitozę i wzrost liczby limfocytów. Lektyny biorą udział w nieswoistej odpowiedzi immunologicznej. Badania in vivo, oraz in vitro potwierdziły rolę Aloktyny-A jako immunomodulatora;
• polisacharydów – buforujące działanie kwasów i zasad, wykazują właściwości odtruwające i przeczyszczające. Aktywują one również komponent C3 surowicy ludzkiej, który pobudza limfocyty B do produkcji przeciwciał, indukują opsoniny surowicy krwi usprawniające proces pochłaniania bakterii przez leukocyty oraz stymulują przebieg podziałów komórkowych limfocytów;
• enzymów roślinnych – fosfataza zasadowa, amylaza, karboksypeptydaza, cyklooksydaza, cyklooksygenaza, lipaza, oksydaza, karboksylaza fosfoenolopirogronianowa, oraz dysmutaza ponadtlenkowa neutralizująca anionorodniki ponadtlenkowe;
• związków nieorganicznych – wapń, chlor, chrom, miedź, żelazo, magnez, mangan, potas, fosfor, sód, cynk;
• witamin – B1, B2, B6, B12, C, β-karoten, cholina, kwas foliowy, α-tokoferol;
• antraglikozydów – aloina, izobarbaloina, antracen, emodyna, ester kwasu cynamonowego, kwas chryzofanowy, barbaloina, antranol, kwas aloesowy, aloeemodyna, olejki eteryczne oraz rezistannol to naturalne substancje o działaniu przeczyszczającym i przeciwbólowym. Dodatkowo wykazują one również silne właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe.

Świeże liście aloesu zawierają także kwasy organiczne (bursztynowy, cynamonowy, cytrynowy, salicylowy, winowy, jabłkowy, oksycynamonowy). W miąższu aloesowym występują saponiny (3%). Są to związki o działaniu ściągającym, lekko odkażającym i myjącym. Badania wykazały także wyjątkowo wysoki poziom przeciwutleniaczy w tym związków polifenolowych – ok. 300 mg na 100 g liofilizatu ze skórki liści.

Aloe barbadensis Mill. zawiera najwięcej substancji biologicznie czynnych. Jego liście są rezerwuarem 21 związków (11 pochodnych chromonu, 6 antrazwiązków, 4 pochodnych pironu), które powodują, że uzyskany z niego żel lub wyciąg wykazują silne działanie przeciwzapalne.

Sok z aloesu jest źródłem naturalnych związków o działaniu:

• przeciwzapalnym (beta-sitosterol, kwas salicylowy, kampesterol, bradykinaza);
• przeciwbakteryjnym (związki antrachinowe np. aloeemodyna – w stosunku do Staphylococcus aureus i Helicobacter pylori;
• przeciwgrzybicznym (pochodne antracenu w stosunku do Aspergillus niger, Cladosporium herbarum, Fusarium moniliform, natomiast aloina w stosunku do Trichophyton mentagrophytes);
• przeciwwirusowym (fenole, kwas cynamonowy, kwas chryzofanowy, lupeol i związki siarkowe).

Dodatkowy efekt przeciwbólowy uzyskany jest dzięki obecności kwasu salicylowego, lupeolu i mleczanu magnezowego.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.