Posiew mikrobiologiczny i antybiogram – celowane leczenie w infekcjach

Diagnostyka mikrobiologiczna to „klucz” do rozpoznania infekcji bakteryjnych. W przeciwieństwie do chorób wirusowych, zakażenia bakteryjne wymagają leczenia antybiotykiem. Wykonanie badań pozwala uniknąć niezasadnego stosowania antybiotyków (gdy infekcja ma podłoże wirusowe) a w przypadku, kiedy antybiotyk okaże się niezbędny – ograniczyć jego efekty uboczne do minimum.

Obecnie stosuje się zbyt dużo antybiotyków o szerokim spektrum działania. W przypadku konieczności stosowania antybiotyku najmniejsze szkody przynosi leczenie celowane. Antybiogram pozwala na dobranie antybiotyku o wąskim zakresie działania oraz na zastosowanie najmniejszej dawki tego leku potrzebnej do zahamowania wzrostu i eliminacji bakterii wywołujących infekcję.

„Nie trafiony” antybiotyk

Badania mikrobiologiczne są zlecane przez lekarzy ogólnych i specjalistów w ramach wizyt w POZ lub są wykonywane prywatnie (np. wymaz z gardła czy rany). Badania specjalistyczne takie jak: posiew krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego najczęściej wykonywane są u pacjentów oddziałów szpitalnych. Bez wykonania badań mikrobiologicznych, pacjent narażony jest na przyjmowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania (brak celowanej terapii). Istnieje ryzyko, że lek nie zadziała, bo „trafiliśmy” na lekooporny szczep bakterii.

Badanie mikrobiologiczne – hodowla z oceną wrażliwości na antybiotyk (posiew)

Podstawową metodą diagnostyczną stosowaną przy podejrzeniu zakażenia bakteryjnego jest posiew. Na podstawowe badanie mikrobiologiczne składają się 3 etapy.

• Pobranie materiału do badania – próbką może być: wymaz z gardła, wymaz z rany lub zmiany skórnej, mocz, plwocina, krew, nasienie, płyn mózgowo-rdzeniowy, kał, płyny z jam ciała. Materiał zawsze powinien być pobrany z miejsc, w którym toczy się stan zapalny, związany z zakażeniem. Do pobrania próbek i przechowywania materiału zawsze używa się materiałów jednorazowych (np. jałowych wymazówek lub pojemników).

• Posiew i hodowla drobnoustrojów – posiew polega na przeniesienie próbki materiału pobranej od pacjenta na określone podłoże hodowlane. Kolejnym krokiem jest hodowla bakterii, izolacja oraz identyfikacja (określenie konkretnego gatunku/szczepu patogenu). Czas uzyskania wyniku najczęściej wynosi 3-7 dni.

• Wykonanie antybiogramu – nie jest zlecane zawsze, jednak pozwala ono ocenić wrażliwość wyhodowanych bakterii patogennych na określony rodzaj antybiotyku.

Antybiogram i oznaczenie MIC – celowany antybiotyk, niska dawka

Żaden z antybiotyków nie działa na „wszystkie bakterie”.  Jednak największe zużycie antybiotyków obserwuje się w grupie o tzw. szerokim spektrum działania. Taki rodzaj antybiotyków działa bakteriobójczo na wiele gatunków bakterii. Z tym zjawiskiem wiąże się poważne zagrożenie. Antybiotyk o szerokim spektrum działania, nie tylko eliminuje bakterie patogenne powodujące infekcję, ale ingeruje również w bardzo znaczący sposób w mikrobiom jelit. Zniszczenie naturalnej flory bakteryjnej jelit prowadzi do licznych powikłań – szczególnie wśród dzieci.

Jak wygląda wykonanie antybiogramu?

Na szalce hodowlanej zawierającej podłoże mikrobiologiczne a na nim rosnące kolonie bakteryjne (wyhodowane z pobranego od pacjenta materiału np. wymazu z gardła) – układa się małe krążki bibułowe nasączone konkretnym rodzajem antybiotyków. Jeżeli wokół strefy krążka zawierającej antybiotyk zaczynają znikać bakterie – oznacza to, że są na niego wrażliwe.

Antybiogram umożliwia wybranie najbardziej skutecznego i celowanego antybiotyku, dla wyhodowanego patogenu.

Właśnie ten antybiotyk, na który bakterie są wrażliwe należy zastosować.

MIC (Minimal Inhibitory Concentration)

Wartość MIC (czyli minimalne stężenie hamujące) podawana w mg/l oznacza najmniejsze stężenia antybiotyku hamujące wzrost bakterii. Oznaczenie MIC pozwala na zastosowanie najmniejszej możliwej dawki antybiotyku potrzebnej do leczenia infekcji bakteryjnej.

Co najczęściej badamy?

W laboratorium mikrobiologicznym rutynowo wykonuje się m.in. posiew moczu, posiew wymazu z gardła oraz posiew plwociny.

1. Badanie moczu w infekcjach układu moczowego

Zapalenie pęcherza to jedna z najczęstszych infekcji bakteryjnych zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Z uwagi na budowę anatomiczną cewki moczowej, częściej chorują kobiety. Próbkę moczu do badania mikrobiologicznego należy pobrać do sterylnego, jałowego pojemnika na mocz. Przed pobraniem moczu, należy dokładnie umyć okolice narządów płciowych, aby uniknąć kontaminacji bakteriami znajdującymi się w obrębie śluzówki i skóry.

2. Infekcje dolnych dróg oddechowych – badanie plwociny

Kaszel to nasz naturalny odruch, który ma oczyszczać drogi oddechowe z nadmiaru wydzieliny czy ciał obcych. Jest jednym z najbardziej charakterystycznych symptomów zakażenia oskrzeli czy płuc. To co odkrztuszamy podczas kaszlu to plwocina. Jest to gęsta wydzielina powstająca na skutek infekcji. Bardzo często ma charakter ropny. Posiew plwociny wskazany jest u osób u których podejrzewa się bakteryjne zapalenie oskrzeli lub zapalenie płuc.

3. Wymaz z gardła – diagnostyka bakteryjnego zakażenia gardła

Infekcje gardła i migdałków podniebiennych to przyczyna prawie połowy wizyt w przychodniach lekarzy rodzinnych. Gardło jest narażone cały czas na kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, jest również stały siedliskiem bardzo dużej liczby bakterii – również patogennych (nosicielstwo). W sprzyjających warunkach np. spadku odporności dochodzi do rozwoju zakażenia. Przyczyną bakteryjnego zakażenia gardła (tzw. anginy ropnej) w 95% przypadków są bakterie Streptococcus pyogenes. Próbkę wymazu z gardła pobiera się za pomocą wymazówki z bawełnianą końcówką. Najczęściej na migdałkach obecny jest już biały ropny nalot.

Artykuł powstał we współpracy z labhome.pl
Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.