Prostata – dolegliwości i leczenie

Rak prostaty jest jednym z częściej rozpoznawanych nowotworów u mężczyzn – stanowi globalnie 11% wszystkich przypadków zachorowań na raka u mężczyzn. Diagnozę utrudnia fakt, że rozwija się on powoli – od pojawienia się pierwszych komórek nowotworowych do wystąpienia objawów może upłynąć nawet kilkanaście lat.

Funkcje prostaty czyli co to jest gruczoł krokowy

Gruczoł krokowy zwany także prostatą lub sterczem to nieparzysty narząd należący do męskiego układu płciowego znajdujący się w miednicy mniejszej, bezpośrednio pod pęcherzem moczowym. Jego funkcją jest produkcja wydzieliny, która wchodzi w skład nasienia i stanowi ok. 20% jego objętości. Jest to biaława, zasadowa ciecz zawierająca kwas cytrynowy, substancje białkowe oraz enzymy. Substancje te są materiałem energetycznym dla plemników, stymulują ich ruchliwość, potrzebne są do syntezy DNA oraz odpowiadają za prawidłowe pH spermy.  Zasadowy odczyn wydzieliny gruczołu krokowego może mieć bardzo duże znaczenie dla zapłodnienia komórki jajowej, ponieważ produkowane przez nasieniowody i pochwę kobiety kwaśne wydzieliny hamują ruchliwość plemników. Wydzielina gruczołu krokowego, neutralizując  kwasowość, wspomaga plemniki w osiąganiu optymalnej ruchliwości w drogach rodnych kobiety.

Wiek a rozrost prostaty

Prostata ma budowę mięśniowo-gruczołową i kształtem oraz rozmiarami zbliżona jest do kasztana jadalnego. Od chwili urodzenia mężczyzny, kiedy to jego prostata jest wielkością zbliżona do ziarna grochu – gruczoł krokowy stopniowo powiększa się i w wieku około 30 lat osiąga wielkość prawidłową. Po 50. roku życia następuje u większości mężczyzn stopniowe powiększanie się narządu.

Przyczyny tego stanu rzeczy nie są dokładnie wyjaśnione. Na chwilę obecną uważa się, że rozrost prostaty jest naturalną konsekwencją procesów starzenia się, co związane jest między innymi z zaburzeniami równowagi hormonalnej u mężczyzn, a dokładnie spadkiem poziomu testosteronu. Niektóre badania wskazują również na uwarunkowania genetyczne (zwłaszcza w przypadkach wymagających interwencji chirurgicznych), nieodpowiednio zbilansowaną dietę (nadmiar kwasów tłuszczowych nasyconych) oraz niezdrowy tryb życia (niewielka aktywność fizyczna, używki).

Przerost gruczołu krokowego

Ponieważ prostata otacza początkowy, tzw. sterczowy odcinek cewki moczowej, czyli przewód wyprowadzający mocz z pęcherza na zewnątrz – gdy dochodzi do przerostu prostaty, na skutek mechanicznego ucisku cewki moczowej, pojawiają się problemy z oddawaniem moczu. Pozostałe objawy tej najczęstszej choroby prostaty określanej jako łagodny przerost gruczołu krokowego to: częstomocz, gwałtowne parcie na pęcherz, trudności w powstrzymaniu się przed oddaniem moczu, ból lub pieczenie w trakcie oddawania moczu, trudność w zapoczątkowaniu oddawania moczu, zwężenie strumienia moczu, przerywany strumień moczu, oddawanie moczu kroplami, wydłużenie czasu oddawania moczu, uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza, niemożność oddania moczu (w konsekwencji zatrzymanie moczu). 

W wyniku zwężenia światła cewki moczowej w przebiegu łagodnego przerostu prostaty, pęcherz moczowy kurczy się coraz mocniej, co powoduje jeszcze częstszą potrzebę oddawania moczu. Zwiększone ciśnienie może doprowadzić do powstania uchyłków pęcherza moczowego, moczowodów, a w skrajnych przypadkach do uszkodzenia nerek oraz zamknięcia światła przewodu moczowego. Niecałkowite opróżnienie pęcherza może przyczyniać się do powstawania kamieni moczowych oraz sprzyjać zakażeniom. Osoby chorujące na przerost gruczołu krokowego powinny pamiętać, że do zaostrzenia objawów może dojść po spożyciu alkoholu oraz w wyniku przyjmowania leków przeciwhistaminowych, trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, leków moczopędnych.

Diagnostyka i leczenie prostaty

Powyższe powikłania dowodzą jak ważna jest odpowiednia diagnostyka i leczenie łagodnego przerostu gruczołu krokowego. Niefarmakologiczne metody leczenia zalecane są dla osób, które mają słabo nasilone objawy i obejmują głownie zmianę stylu życia polegającą na unikaniu czynników zaostrzających objawy (wyżej wymienione), wzbogacenie diety o nienasycone kwasy tłuszczowe, cynk, równomierne picie w ciągu dnia i unikanie picia przed snem, stosowaniu technik oddawania moczu ze zmniejszonym parciem na pęcherz moczowy.

W leczeniu farmakologicznym stosuje się dwie grupy leków. Pierwsza z nich to antagoniści receptorów alfa 1a i alfa 1d adrenergicznych powodujący rozkurcz mięśni gładkich gruczołu krokowego i cewki moczowej. Zaliczamy tu m.in: tamsulosynę (Omnic, Omnic Ocas), doxazosynę (Cardura), alfuzosynę (Dalfaz). Leki te dają szybką i znaczną poprawę, jednak nie są pozbawione działań niepożądanych. Ponieważ receptory alfa-adrenergiczne zlokalizowane są również w naczyniach krwionośnych, powodują ich rozszerzenie – prowadząc do zawrotów, bólów głowy, obniżenia ciśnienia krwi.

Często obserwowano również zaburzenia wytrysku, rzadziej zapalenia błony śluzowej nosa. Druga grupa leków to inhibitory enzymu 5-alfa reduktazy, który to enzym bierze udział w przekształceniu testosteronu do jego bardziej aktywnej formy 5-alfadihydrotestosteronu odpowiadającego za powiększenie prostaty.  Przykładami są finasteryd (Penester, Finamef), dutasteryd (Avodart). Leki te dają późniejszy efekt terapeutyczny niż alfa-blokery, bo nawet po kilku miesiącach, potrafią za to, systematycznie stosowane, zmniejszyć objętość gruczołu krokowego o około 20%. Najczęstszym działaniem niepożądanym są impotencja, zaburzenia ejakulacji i libido.

W leczeniu umiarkowanych i ciężkich objawów łagodnego rozrostu gruczołu krokowego stosuje się połączenia obu tych grup leków, co ma na celu zwiększenie skuteczności działania na prostatę, ale jednocześnie także zwiększa nieznacznie ryzyko wystąpienia niewydolności serca. Przykładem preparatu z tej grupy jest  tamsulosyna + dutasteryd (Duodart). Zaawansowane przypadki przerostu gruczołu krokowego wymagają leczenia chirurgicznego (np. przezcewkowa resekcja gruczołu krokowego, przezcewkowe nacięcie gruczołu krokowego).

Zioła na prostatę

W leczeniu łagodnych objawów przerostu gruczołu krokowego stosuje się również leki ziołowe, z których największe uznanie zdobyły preparaty palmy sabalowej – przyjmuje się, że podobnie jak inhibitory 5-alfa reduktazy zmniejszają stężenie aktywnej formy testosteronu, działają również przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo, pozbawione są przy tym działań niepożądanych syntetycznych leków.

Podstępny rak prostaty

Rak prostaty jest jednym z częściej rozpoznawanych nowotworów u mężczyzn – stanowi globalnie 11% wszystkich przypadków zachorowań na raka u mężczyzn. Diagnozę utrudnia fakt, że rozwija się on powoli – od pojawienia się pierwszych komórek nowotworowych do wystąpienia objawów może upłynąć nawet kilkanaście lat. Czynnikami ryzyka są podeszły wiek i dziedziczność, niektóre źródła wymieniają również palenie tytoniu, promieniowanie rentgenowskie, konserwanty w żywności. Częściej chorują mężczyźni rasy czarnej. Objawy są podobne jak przy przeroście gruczołu krokowego, ale z szybko postępującą niedrożnością dróg moczowych, stwierdza się również obecność krwi w moczu i nasieniu.

Od prostatektomii radykalnej po ultradźwięki

Istnieje wiele sposobów leczenia każdego stadium raka prostaty. Młodsi pacjenci poddawani są prostatektomii radykalnej – wycięciu gruczołu krokowego z pęcherzykiem nasiennym. Zabieg ten wykonywany laparoskopowo lub chirurgicznie powoduje nieodwracalną bezpłodność. Pozostałe metody leczenia to radioterapia, terapia hormonalna lub klasyczna chemioterapia. Wadami są inwazyjność oraz duże ryzyko powikłań.

Coraz szersze uznanie na świecie zdobywa metoda HIFU polegająca na użyciu ultradźwięków do niszczenia komórek nowotworowych. Osiągany za pomocą wiązki ultradźwięków miejscowy wzrost temperatury do 80-90°C niszczy komórki rakowe. Niskie narażenie pacjenta na efekty uboczne, niski odsetek powikłań pozabiegowych, możliwość utrzymania sprawności seksualnej po zabiegu, wysoki – ponad 80% odsetek wyleczeń przemawiają za ta metodą. Na zachodzie Europy jest to rutynowo stosowane leczenie po niepowodzeniu radioterapii – w Polsce również istnieje już kilka ośrodków oferujących ten zabieg.

Objawy zapalenia prostaty

Zapalenie prostaty jest bardzo częstą dolegliwością występującą u mężczyzn w różnym wieku. Ostre zapalenie jest spowodowane zazwyczaj drobnoustrojami, które przedostają się do prostaty w wyniku kontaktów seksualnych lub poprzez namnożenie bakterii bytujących w drogach moczowych. Przyczyną mogą być również zabiegi chirurgiczne lub kamienie stercza utrudniające odpływ moczu. Obserwowane są wtedy głównie pieczenie podczas oddawania moczu, gorączka, dreszcze, bóle krocza, podbrzusza oraz w okolicy krzyżowej kręgosłupa, zaburzenia funkcji seksualnych. Koniecznie jest jak najszybsze wdrożenie leczenia przeciwbakteryjnego.

Przewlekłe zapalenie prostaty ma łagodniejszy przebieg. Charakteryzuje się ono okresowym nasileniem takich objawów jak bóle w dole pleców, w podbrzuszu, w okolicach krocza i moszny, którym towarzyszą zaburzenia erekcji i popędu seksualnego, ból podczas wytrysku, utrudnione bądź bolesne oddawanie moczu, częste uczucie parcia na pęcherz. Przyczyną jest nieodpowiednio leczone ostre zapalenie, zastój wydzieliny stercza lub podrażnienie spowodowane przez nadużywanie napojów alkoholowych, przechłodzenie. Szacuje się, że na przewlekłe zapalenie prostaty w pewnym momencie swojego życia choruje około 35% populacji mężczyzn. Leczenie jest długotrwałe i polega w zależności od przyczyn na podawaniu antybiotyków lub leków rozkurczowych. Pomocniczo stosuje się gorące nasiadówki oraz zmianę diety.

Kamica prostaty może przebiegać bezobjawowo

Chorobą, której często pacjenci nie są świadomi, jest kamica prostaty często przebiegającą bezobjawowo. Dotyka głównie mężczyzn po 50. roku życia i jest konsekwencją zwapnień w miąższu prostaty lub kamicy układu moczowego w sterczowym odcinku cewki moczowej. Rzadko w jej przebiegu mogą wystąpić objawy podobne jak przy przeroście gruczołu krokowego. Rokowania są pomyślne, a leczenie w przypadku braku objawów nie jest w ogóle konieczne.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.