Kamica nerkowa czy możemy jej uniknąć?

Kamica nerkowa to jedna z najczęstszych chorób cywilizacyjnych, a jej główny objaw to kolka nerkowa, powodująca silny ból, porównywalny do tego, podczas porodu. Skąd bierze się to schorzenie? Co możemy zrobić, aby go uniknąć?

Jeszcze ze szkoły podstawowej możemy pamiętać doświadczenie z przyrody, w którym pewną ilość soli kuchennej rozpuszcza się w szklance wody. Pod wpływem parowania, sól wytrąca się w postaci malowniczych kryształów. Wniosek jest prosty – jeśli rozpuszczalnika jest za mało, lub substancji rozpuszczonej za dużo, z roztworu wytrąca się osad.

Kamica nerkowa – przyczyny

Przyczyną kamicy nerkowej jest to samo zjawisko. Kiedy w moczu znajduje się nadmierna ilość pewnych substancji chemicznych (najczęściej szczawianu wapnia, fosforanu wapnia, rzadziej kwasu moczowego, fosforanów amonowo-potasowych, cystyny), to wytrącają się kryształki. Początkowo są one drobniutkie, niewyczuwalne, zazwyczaj wydalane wraz z moczem (tzw. „piasek w nerkach”).

Na tym etapie kamica nerkowa przebiega bezobjawowo. Jeśli jednak nadmierne stężenie szczawianów lub fosforanów w moczu utrzymuje się ze względu na zbyt małą podaż płynów lub zbyt duże ilości pewnych produktów w diecie, kryształki rosną, przybierając większe rozmiary. Mogą nawet wypełnić całą miedniczkę oraz kielichy nerki. Na tym etapie występuje zazwyczaj tępy ból pleców na wysokości nerek, często mylony z chorobami kręgosłupa.

Najczęstsze przyczyny kamicy nerkowej:

• niewystarczające nawodnienie organizmu (podaż płynów w ilości mniejszej niż 2 litry na dobę),
• nadmierna konsumpcja mięsa i ryb (zawierają substancje zakwaszające mocz, co zmniejsza rozpuszczalność składników budujących złogi nerkowe),
• zbyt dużo soli w diecie (więcej niż 6 g/dobę),
• częste lub przewlekłe infekcje dróg moczowych (bakterie zawieszone w moczu tworzą zalążki krystalizacji),
• mechaniczne zaburzenia przepływu moczu, np. przerost prostaty, zrosty pooperacyjne,
• przyjmowanie zbyt dużych dawek witaminy C, D lub wapnia,
• niektóre choroby i zaburzenia metaboliczne (np. nadczynność przytarczyc, choroba Leśniowskiego-Crohna i inne).

Kolka nerkowa, czyli pierwszy wyraźny objaw kamicy nerkowej

Kiedy podrośnięty kamień nerkowy zaczyna przemieszczać się wraz z moczem do moczowodu, powoduje dotkliwe podrażnienie moczowodu i częściowe lub całkowite zatkanie. Towarzyszy temu nagły, ostry, niezwykle silny ból, porównywany często do bólu podczas porodu. Umiejscowienie bólu zależy od tego, w którym odcinku przewodu moczowego zaklinował się kamień.

Może być on  odczuwalny od połowy pleców aż do dołu brzucha, a także promieniować do pachwiny.

Inne objawy kolki nerkowej to:

• czerwony kolor moczu ze względu na krwawienie podrażnionego moczowodu,
• częste parcie na mocz,
• pieczenie podczas oddawania moczu,
• uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza (UWAGA! powyższe objawy bywają często mylnie uznawane za zapalenie pęcherza i nieprawidłowo leczone),
• czasami nudności, wymioty, gorączka.

Jak leczyć kolkę nerkową?

Jeśli objawy pojawiają się po raz pierwszy, należy niezwłocznie odwiedzić lekarza, który potwierdzi lub obali nasze przypuszczenia. Przebieg leczenia zależy od wielkości kamienia i od nasilenia dolegliwości:

• leki rozkurczowe i przeciwbólowe oraz picie bardzo dużej ilości płynów (3–4 litry na dobę) –niewielkie kamienie nerkowe (< 5 mm średnicy) przemieszczają się przez moczowód dość szybko i ból trwa krótko. Duże nasilenie bólu leczy się silniejszymi lekami wydawanymi z przepisu lekarza, z opioidami włącznie.

Warto zachować wydalony kamień, gdyż analiza chemiczna jego składu da nam informację, czego unikać w diecie na przyszłość.

Większe kamienie nerkowe mogą na dłużej zaklinować się w moczowodzie i całkowicie zablokować przepływ moczu. Konieczna może być wówczas interwencja chirurgiczna bądź inne, nieinwazyjne metody rozdrobnienia i usunięcia kamieni.

• litotrypsja pozaustrojowa – rozbijanie kamienia moczowego wewnątrz organizmu pacjenta przy użyciu tzw. fali wstrząsowej. Złogi rozbijane są do wielkości ziarenek piasku i wydalane wraz z moczem. Zabieg jest bezpieczny, bezbolesny, zachowuje ciągłość tkanek i pozwala wrócić do zwykłej aktywności w ciągu kilku dni. Może być konieczne przeprowadzenie kilku takich zabiegów.

• nefrolitotrypsja przezskórna – wykonywana zwykle, gdy kamień moczowy w nerce jest większy (> 2,5 cm średnicy) lub położony w takim miejscu, że nie może być rozbity przy użyciu litotrypsji. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu. Polega on na nacięciu skóry w okolicy nerki i wprowadzeniu do jej wnętrza narzędzi, przez które urolog może obejrzeć kamień moczowy, dokładnie określić jego położenie, rozdrobnić go na mniejsze części i usunąć. Zazwyczaj pacjent pozostaje w szpitalu przez kilka dni, a do zwykłej aktywności wraca po około 2 tygodniach.

U około połowy pacjentów kamica nerkowa występuje tylko raz w życiu i nie ma potrzeby stosowania terapii innych niż zbilansowana dieta.

U pozostałych, w ciągu 5–10 lat dochodzi do nawrotu kamicy nerkowej. U  tych osób zawsze należy wykonać badania, aby wykryć przyczynę, a następnie wdrożyć profilaktykę (odpowiednia dieta oraz stosowanie leków).

Kamica nerkowa – jak można jej uniknąć?

Styl życia i dieta ma bardzo duży wpływ na rozwój tej choroby, więc wprowadzając kilka modyfikacji, możemy zadbać o zdrowie nerek. Kluczowe jest odpowiednie nawodnienie – minimum 2 litry płynów na dobę. Początkowo może wydawać się, że to dużo, wystarczy jednak wypijać pół szklanki płynów na godzinę (przy założeniu 8-godzinnej przerwy nocnej).

Podczas upałów, intensywnego wysiłku fizycznego, czy korzystania z sauny ilość płynów powinna być odpowiednio większa. Bardzo ważne jest też wypijanie szklanki wody tuż przed snem, aby zapewnić odpowiedni przepływ moczu przez nerki także w nocy. Warto zmniejszyć spożycie mięsa, zwłaszcza przetworzonego i o dużej zawartości soli (wędliny, konserwy, dania gotowe). Korzystne jest tez zmniejszenie ilości soli w diecie (< 6 g dziennie).

Ponadto warto dbać o drogi moczowe i sprawdzać stan naszego układu moczowego za pomocą badania USG, ponieważ ich infekcja, szczególnie forma przewlekła, zwiększa ryzyko powstawania złogów.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.