Co to jest zespół Aspergera – objawy, diagnoza

Większość z nas zna takie postaci jak: Lisbeth Salander z trylogii „Millennium” czy dr Sheldona Coopera – bohatera serialu „Teoria wielkiego podrywu”. Wydaje się, że dzięki popkulturze o zespole Aspergera wiemy już wszystko. Nieprzystosowani społecznie geniusze, samotni i odpychający innych. Czy ten wizerunek jest prawdziwy? Co tak naprawdę wiemy o zespole Aspergera? Obalmy kilka mitów!

Co to jest Zespół Aspergera

Zespół Aspergera (ZA), często mylnie klasyfikowany jako „choroba”, to zaburzenie ze spektrum autyzmu.

Jest równocześnie jedną z jego najłagodniejszych i najbardziej znanych odmian. Mimo że został po raz pierwszy opisany już w 1944 roku przez Hansa Aspergera (nazwa pochodzi właśnie od nazwiska lekarza), diagnoza nadal nie należy do najłatwiejszych. W przeciwieństwie do autyzmu, nie daje on swoistych objawów. W związku z tym, podczas gdy autyzm bywa diagnozowany już u dzieci poniżej pierwszego roku życia, pierwsze niepokojące sygnały u osób z zespołem Aspergera daje się zaobserwować dopiero w wieku wczesnoszkolnym. To nie koniec, zdarza się nawet, że diagnoza stawiana jest dopiero w dorosłym życiu.

Dlaczego tak się dzieje? Zespół Aspergera nie daje żadnych zmian fizycznych, dzieci z tym zaburzeniem rozwijają się prawidłowo. Jednocześnie w pewnym momencie można zauważyć u nich nietypowe zachowania i reakcje. Pomimo że poszczególne przypadki różnią się od siebie, można wyróżnić zestaw cech, które, zaobserwowane u dziecka, powinny zwrócić uwagę rodzica.

Diagnoza zespołu Aspergera jest procesem wyjątkowo żmudnym i wymaga kontaktu z wieloma specjalistami – neurologiem, psychiatrą, psychologiem. Polega głównie na zbieraniu wywiadu od najbliższych oraz na obserwacjach dziecka, ze szczególnym zwróceniem uwagi na to, jak funkcjonuje ono w społeczeństwie.

Cechy Zespołu Aspergera

Wbrew powszechnej opinii, wysoki iloraz inteligencji u osób z zespołem Aspergera nie jest regułą. Romantyczny mit nieprzystosowanego geniusza skutecznie utrwaliła popkultura. Nie oznacza to oczywiście, że takie jednostki nie istnieją. Faktem jest także to, że dzieci z tym zaburzeniem często mają problemy z nauką, co może być związane z trudnością w skupieniu uwagi, nadruchliwością oraz nadwrażliwością na bodźce (słuchowe, zapachowe). Paradoksalnie, innym charakterystycznym objawem tego zaburzenia jest silne zainteresowanie jednym tematem, wręcz „zafiksowanie się” na nim. W takim przypadku można powiedzieć, że osoby z zespołem Aspergera stają się ekspertami w danej dziedzinie.

Cechą, która odróżnia zespół Aspergera od autyzmu, jest obecność normalnie rozwiniętych podstawowych funkcji języka.

Jednocześnie społeczne i pragmatyczne funkcje języka są zaburzone. Osoby dotknięte tym zaburzeniem zazwyczaj nie rozumieją sarkazmu, ironii, metafory ani żartu. Jeśli chodzi o mowę, zwykle daje się zaobserwować sposób wysławiania się cechujący osoby dorosłe, a także tworzenie nowych wyrazów lub echolalie (niepotrzebne powtarzanie wyrazów zasłyszanych u innych).

Podczas rozmowy osoba z zespołem Aspergera często nie utrzymuje kontaktu wzrokowego z rozmówcą, nieprawidłowo reaguje na zadane pytanie, odbiega od tematu, skupiając się na jednym zagadnieniu. Nie potrafi również odczytać emocji, mimiki ani gestów drugiej osoby. Co więcej, sama ma problemy z prawidłowym nazwaniem swoich emocji i, w związku z tym, reakcją na codzienne, życiowe sytuacje.

Osoby z zespołem Aspergera cenią sobie sytuacje, w których wszystko dzieje się według ustalonego wcześniej schematu. Nie lubią zmian. Dobrze się czują, gdy wykonują codziennie te same, powtarzalne czynności. Często jedną z pierwszych rzeczy, które zwracają uwagę rodziców, jest to, że dziec-ko przez długi czas chce jeść tylko jeden, konkretny posiłek, np. okrągłe płatki śniadaniowe.

Objawy zespołu Aspergera u dzieci

Pomimo że zaburzenie zostaje zazwyczaj zdiagnozowane w wieku 8–11 lat, istnieją pewne zachowania, które mogą zwracać uwagę rodzica znacznie wcześniej.

Zwróć szczególną uwagę na:

• obojętność,
• częste napady złości i fiksacje,
• niezdarność ruchowa,
• ograniczona gestykulacja,
• brak proszenia o coś.

Wystąpienie nawet kilku z tych cech nie oznacza oczywiście, że dziecko cierpi na to zaburzenie. Zaniepokojony rodzic powinien uważniej obserwować dziecko i, gdy zaburzenia funkcjonowania społecznego będą się pogłębiać wraz z wiekiem, skonsultować je z odpowiednimi specjalistami.

Zespół Aspergera u osób dorosłych

Czasami zdarza się, że diagnozę udaje się ustalić dopiero w życiu dorosłym. Przyczyny takiego stanu rzeczy są różne – może objawy nie były na tyle nasilone, żeby zostały potraktowane jako coś niepokojącego, a może rodzice nie mieli dostępu do odpowiedniej wiedzy. W takich wypadkach diagnoza jest często niemal objawieniem. Dzięki niej, osoby z tym zaburzeniem zdejmują z siebie łatkę samotnika i dziwaka. Dobra diagnoza daje też szansę na rozpoczęcie psychoterapii i wykształcenie nowych wzorów zachowania i myślenia, a co za tym idzie – na lepsze funkcjonowanie w społeczeństwie i zwiększenie pewności siebie.

Jak pomóc osobie z Zespołem Aspergera?

Jak wcześniej wspomniano, zespół Aspergera nie jest chorobą. Takie nazewnictwo sugerowałoby, że osoby go posiadające są w jakiś sposób gorsze, inne czy wymagające specjalnego traktowania. Nic bardziej mylnego! Zespół Aspergera jest jedynie zaburzeniem – dysfunkcją, która absolutnie nie wyklucza z życia publicznego. Współcześnie mówi się o innym sposobie budowania relacji z otoczeniem – innym, nie znaczy gorszym.

Metody terapeutyczne – jak funkcjonować wśród innych ludzi

Istnieje cały szereg metod terapeutycznych, które stosuje się, aby ułatwić osobie z zespołem Aspergera funkcjonowanie w społeczeństwie:

• terapia behawioralna – polega na zmianie wzorca zachowań z obecnych na takie, które są powszechnie społecznie akceptowane. Taka terapia ma na celu poprawienie funkcjonowania w społeczeństwie i ułatwienie samodzielnego życia,
• terapia behawioralno-poznawcza – w przeciwieństwie do poprzedniej metody, ta skupia się na zmianie sposobu myślenia i nauce określania swoich emocji; ma na celu zmianę schematów myślowych,
• terapia integracji sensorycznej (SI) –skupia się na reakcji ciała na bodźce zewnętrzne, w związku z tym, że osoby cierpiące na zespół Aspergera są na nie nadwrażliwe,
• terapia kognitywna – zakłada się, że osoba z zespołem Aspergera nie przeszła rozwoju według poznanych, ściśle określonych schematów. Ta metoda terapeutyczna skupia się na odbudowie funkcji, których rozwój nie przeszedł prawidłowo,
• trening umiejętności społecznych –nauka zachowania w określonych sytuacjach.

Leczenie farmakologiczne zespołu Aspergera

Leczenie farmakologiczne właściwie nie istnieje, gdyż, jak już zostało powiedziane, zespół Aspergera to nie choroba, nie można z niego „wyleczyć”. Wszystkie dostępne terapie mają na celu usamodzielnienie osób dotkniętych tym zaburzeniem, ułatwienie funkcjonowania w społeczeństwie poprzez naukę pewnych wzorców zachowań, schematów myślowych, sposobu reakcji na bodźce. Istnieją jednak pewne choroby, które mogą się rozwinąć, jako następstwo tych zaburzeń. Wśród nich można wyróżnić przede wszystkim: depresję, zaburzenia lękowe czy bezsenność. W takim przypadku leczenie farmakologiczne jest jak najbardziej wskazane i wręcz pożądane, gdyż ułatwia przeprowadzenie terapii.

Gdzie szukać pomocy?

Istnieje w Polsce wiele fundacji i stowarzyszeń, które zajmują się pomocą osobom z zespołem Aspergera. Ułatwiają one kontakt z poradniami psychologicznymi prowadzącymi terapie, organizują warsztaty dla dzieci i grupy wsparcia zarówno dla osób dotkniętych tym zaburzeniem, jak i ich rodzin. Ponadto, bardzo łatwo znaleźć w sieci blogi lub fora dotyczące tej tematyki.

Wsparcie najbliższych jest najważniejsze

Życie osób z zespołem Aspergera bywa ciężkie. Często towarzyszy im poczucie izolacji, niedopasowania. Należy pamiętać, że diagnoza to nie wyrok – to nie jest choroba, tylko pewna dysfunkcja, utrudnienie. Wsparcie bliskich osób i odpowiednia terapia są kluczowe, aby dać szansę takiej osobie na samodzielne życie i prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.