Pulsoksymetr – jak działa i jak odczytać wynik?

Małe urządzenie nasunięte na palec chorego leżącego w szpitalu, to kadr z niejednego hollywoodzkiego filmu. Obecnie urządzenie stało się tak samo popularne, jak termometr do pomiaru temperatury ciała, a wszystko z powodu sytuacji epidemiologicznej w Polsce i na świecie. Zagrożenie i strach, jakie budzi infekcja Covid-19, oraz niepewność związana z funkcjonowaniem służby zdrowia sprawiają, że wiele osób na własną rękę szuka rozwiązań i pomocy w zaciszu swych domów. Dlatego też wyposaża swoje apteczki w pulsoksymetr. Co to takiego jest i na jakiej zasadzie działa?

Spis treści:

1. Jak działa pulsoksymetr?
2. Pulsoksymetr – jak następuje pomiar?
3. Jak wykonać pomiar pulsoksymetrem?
4. Dla kogo pulsoksymetr?
5. Pulsoksymetr a COVID-19

Jak działa pulsoksymetr?

Pulsoksymetr jest urządzeniem wykonującym biopomiary opierające się na metodach optoelektronicznych, służącym do odczytu saturacji tlenowej (SpO2). Brzmi to dość skomplikowanie, więc mówiąc prościej – saturacja to poziom wysycenia krwi tlenem. Optoelektronika opiera się na interakcji płynów ustrojowych i tkanek organizmu ludzkiego z promieniowaniem. Jest metodą nieinwazyjną, nie trzeba nic wkłuwać, pobierać, nacinać, wystarczy nasunąć urządzenie na palec czy nadgarstek i po chwili odczytać wynik. Pulsoksymetr jest bardzo łatwy w użyciu, co ułatwia jego stosowanie przez niedoświadczone osoby. Niedotlenienie (hipoksja) organizmu może skutkować poważnymi uszkodzeniami mózgu. Jest również bezpośrednim zagrożeniem dla życia, dlatego pulsoksymetr jest podstawowym wyposażeniem na oddziałach intensywnej terapii. Jest również używany podczas operacji oraz zabiegów medycznych.

Pulsoksymetr – jak następuje pomiar?

Hemoglobina (Hgb), to czerwony barwnik krwi, umiejscowiony w erytrocytach. Jej głównym zadaniem jest transport tlenu, który pobiera z płuc do tkanek. Dodatkowo odbiór dwutlenku węgla, który zostaje wydalony z organizmu. Hemoglobina pochłania światło o dwóch długościach fal: czerwonej (600–750 nanometrów, nm) i podczerwonej (850–1000 nm). To, które światło pochłania zależy od jej natlenowania (zawartości tlenu). Oksyhemoglobina (HbO2) – natlenowana – silnie pochłania i słabo odbija podczerwień. Natomiast forma odtlenowana (Hb) – karboksyhemoglobina silnie pochłania i słabo odbija widzialne światło czerwone. Porównanie natężenia światła tkanek (np. palca lub nadgarstka) pozwala na określenie wysycenia krwi tlenem.

Saturacja krwi jest udziałem hemoglobiny utlenowanej w hemoglobinie, wyraża się równaniem, a wynik podaje się w procentach (%):
SpO2 = HbO2 / (HbO2+ Hb)

Jak wspomniano wyżej hemoglobina potrafi pochłaniać i odbijać światło, więc pomiar może być wykonany na dwa sposoby:

• przez pomiar światła przechodzącego przez tkankę (oksymetria transmisyjna) lub
• przez pomiar światła odbijanego od tkanki (oksymetria reflektancyjna).

Oksymetria transmisyjna jest uważana za dokładniejszą, obarczoną mniejszym ryzykiem błędu, dlatego głównie ta metoda stosowana jest w systemach monitorujących w szpitalach.

Rodzaje pulsoksymetrów

Pulsoksymetry mogą być nakładane na palec (pulsoksymetr napalcowy), płatek ucha, klatkę piersiową, nadgarstek lub stopę – u małych dzieci. Obecnie bycie fit jest bardzo popularne, dlatego świat elektroniki poszedł z duchem czasu i coraz więcej opasek sportowych, smartwatchów czy smartfonów posiada funkcję mierzenia saturacji, opartej na oksymetrii reflektancyjnej. Wiele badań jednak wskazuje, że urządzenia oparte na oksymetrii transmisyjnej są dokładniejsze.

Opaski sportowe mierzące saturację

Sam pomiar saturacji przez zegarek wydaje się być mniej dokładny, ponieważ uprawiając sport jesteśmy w ruchu. Prawidłowy pomiar powinien być przeprowadzony w pozycji nieruchomej przez około minutę (najlepiej poprzez umieszczenie czujnika na poziomie serca). Pulsoksymetry zwykle posiadają również funkcję odczytu pulsu. Szukając urządzenia do domowej apteczki, zwróćmy uwagę, aby spełniało normy i posiadało status wyrobu medycznego z certyfikatem CE.

Jak wykonać pomiar pulsoksymetrem?

W specyfikacjach produktów znajdziemy informację, jak prawidłowo wykonać pomiar. Jednym z kryteriów – co zaniepokoi zapewne wiele pań – jest obecność na paznokciu wszelkiego rodzaju lakierów, szczególnie o ciemnych kolorach, tipsów, a nawet zbyt długich paznokci.

Należy zwrócić uwagę, aby nie nakładać urządzenia w miejsca opuchnięte czy uszkodzone lub podrażnione. U osób z zburzeniami rytmu serca wyniki pomiaru mogą być zafałszowane. Zawyżone wyniki pojawiają się w przypadku zatrucia tlenkiem węgla. Nadmierne naświetlenie czy nasłonecznienie również może negatywnie wpłynąć na pomiar. Samo urządzenie należy chronić przed kurzem, wilgocią, ekstremalną temperaturą czy wstrząsami.

W przypadku pulsoksymetrów nakładanych na palec, aby pomiar był rzetelny, znaczenie ma temperatura – palec nie może być zatem zbyt zimny. Urządzenie nakładamy na palec wskazujący lub środkowy, paznokciem do góry. Podczas pomiaru osoba powinna pozostawać w spoczynku, a palcem nie należy ruszać.

Dla kogo pulsoksymetr?

Wynik z urządzenia powinien mieścić się w normie, która zawiera się w przedziale 95–99%. U osób powyżej 70. roku życia saturacja może być niższa, dlatego dla seniorów norma rozpoczyna się od 94%.

Pulsoksymetr przydatny podczas górskich wędrówek

Podczas pobytu w górach, na wyższych wysokościach również wartości mogą być niższe. Właśnie dlatego kalibruje się je mniej więcej między 70 a 100%.

Pulsoksymetr jest również pomocny dla osób chorych na choroby płuc (np. astma), choroby sercowo-naczyniowe, narażonych na bezdech senny. Używany jest również przez sportowców, uprawiających dyscypliny na wysokościach, takie jak: wspinaczka wysokogórska, narciarstwo, skoki spadochronowe. Może być też bardzo przydatny kobietom w ciąży.

U osób z zburzeniami rytmu serca wyniki pomiaru pulsoksymetrem mogą być zafałszowane.

Pulsoksymetr a COVID-19

Pulsoksymetry zyskały obecnie dużą popularność z powodu wzrostu zakażeń na COVID-19 i strachu przed samym wirusem SARS-CoV-2. Wirus ten prowadzi do miejscowego stanu zapalnego w drogach oddechowych i zmniejszenia wymiany gazowej w płucach.

Zaburzenie saturacji krwi może pojawić się na każdym etapie infekcji, nie tylko w stanie krytycznym; może dojść do tak zwanej „cichej hipoksji”, kiedy pacjent nie czuje, że jest niedotleniony, co prowadzi do nieodwracalnych konsekwencji neurologicznych.

Trzeba pamiętać, że pomiary wykonywane w warunkach domowych mogą być obarczone błędem przez ich niewłaściwe wykonanie. Dlatego w przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.