Czynność tarczycy i przysadki są ze sobą ściśle związane ujemnym sprzężeniem zwrotnym, czyli zmniejszone stężenie hormonów tarczycy stymuluje zwiększoną produkcję hormonu przysadki, a duże stężenie hormonów tarczycy hamuje wydzielanie hormonu przysadki. Niedoczynność tarczycy jest zaburzeniem, w którym tarczyca produkuje zbyt małą ilość hormonów w stosunku do potrzeb organizmu.
Niedoczynność tarczycy jest najczęstszym zaburzeniem czynności tarczycy; występuje u około 5% dorosłych kobiet i u około 1% mężczyzn.
Niedoczynność tarczycy – jakie są objawy?
Objawy niedoczynności tarczycy mogą mieć różne nasilenie, od łagodnego do bardzo ciężkiego. Osoby z łagodną niedoczynnością tarczycy mogą nie zaobserwować żadnych objawów, lecz jeśli problem nie zostanie wykryty i leczony, choroba może podstępnie się rozwijać.
Wyróżnia się dwa typy niedoczynności tarczycy:
subkliniczną – w badaniach stwierdzamy podwyższone stężenie TSH. Nie stwierdza się typowych objawów, ale mogą występować stany obniżonego nastroju, depresja, a w badaniach pomocniczych – zwiększone stężenia cholesterolu całkowitego i frakcji LDL w osoczu. Ryzyko rozwoju jawnej niedoczynności tarczycy jest 2-krotnie większe, jeżeli zwiększonemu stężeniu TSH towarzyszy zwiększone stężenie przeciwciał anty-TPO;
jawną – wykazującą całą gamę objawów, z podwyższonym stężeniem TSH i obniżonym FT4, FT3.
Ogólne objawy niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy to stan niedoboru hormonów tarczycy, który przejawia się m.in.:
przyrostem masy ciała,
osłabieniem,
zmęczeniem i sennością,
zmniejszoną tolerancją wysiłku,
ogólnym spowolnieniem,
uczuciem chłodu,
łatwym marznięciem.
Zmiany skórne:
skóra sucha, zimna, blada, o żółtawym zabarwieniu;
zmniejszona potliwość;
nadmierne rogowacenie naskórka (np. na łokciach);
obrzęk podskórny (tzw. obrzęk śluzowaty) powodujący pogrubienie rysów twarzy, charakterystyczny obrzęk powiek i rąk;
włosy suche, łamliwe i przerzedzone, niekiedy wypadanie brwi.
wodobrzusze (w zaawansowanej chorobie; zwykle płyn także w jamie osierdzia i jamie opłucnej).
Zmiany w układzie nerwowym:
mononeuropatie (np. zespół cieśni nadgarstka);
parestezje;
osłabienie odruchów, niekiedy osłabienie słuchu.
Zmiany w układzie ruchu:
zauważalne zmniejszenie siły mięśniowej i łatwa męczliwość;
spowolnienie ruchowe;
kurcze mięśni;
bóle mięśniowe;
obrzęk stawów, zwłaszcza kolanowych (pogrubienie błony maziowej i wysięk).
Zmiany w układzie moczowym:
zmniejszone wydalanie wody.
Zmiany w układzie rozrodczym:
u kobiet zaburzenia miesiączkowania (skrócenie długości cyklu, obfite miesiączki), niepłodność, poronienia;
u mężczyzn osłabienie libido i niekiedy zaburzenia wzwodu.
Zaburzenia psychiczne:
zmniejszenie zdolności do skupiania uwagi;
zaburzenia pamięci;
subkliniczna lub jawna depresja;
niestabilność emocjonalna;
niekiedy objawy choroby afektywnej dwubiegunowej lub psychozy paranoidalnej;
w skrajnych przypadkach otępienie i śpiączka.
Rodzaje niedoczynności tarczycy
pierwotna – skutek uszkodzenia miąższu tarczycy. Jej przyczyną może być: przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (najczęściej choroba Hashimoto), inne zapalenia tarczycy, całkowite lub częściowe wycięcie tarczycy, leczenie radiojodem, napromienienie okolicy szyi;
wtórna – skutek niedoboru bądź braku wydzielania TSH spowodowanego niedoczynnością przysadki;
trzeciorzędowa – skutek braku lub niedoboru tyreoliberyny (TRH) – hormonu wydzielanego przez podwzgórze, spowodowanego jego uszkodzeniem.
Niedoczynność tarczycy – przyczyny
choroba Hashimoto – czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Choroba wywołana produkowaniem własnych przeciwciał, które powoli niszczą miąższ tarczycy i uniemożliwiają produkcję wystarczającej ilości hormonów;
stan po operacyjnym usunięciu tarczycy – z powodu nadczynności tarczycy czy raka tarczycy;
stan po leczeniu jodem promieniotwórczym – leczenie jodem przeprowadza się najczęściej z powodu choroby Gravesa i Basedowa i wola guzkowego nadczynnego.
Czym jest śpiączka hipometaboliczna?
Stan zagrożenia życia w przebiegu nieleczonej, skrajnie ciężkiej niedoczynności tarczycy może być wywołany przez chorobę współistniejącą, np. sepsę. W takim przypadku występuje hipotermia (< 30°C, nawet do 24°C), a także znaczne zwolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze, niedotlenienie, hipoglikemia, niski poziom sodu z objawami zatrucia wodnego, obrzęki, otępienie lub śpiączka oraz wstrząs. Dodatkowo napięcie mięśniowe jest zmniejszone, mogą wystąpić drgawki; odruchy ścięgniste są osłabione.
Mogą występować objawy chorób współistniejących (np. zapalenia płuc lub innych zakażeń, świeżego zawału serca, krwawienia z przewodu pokarmowego), które przyczyniły się do rozwoju śpiączki; czynnikiem wywołującym może być również przyjęcie niektórych leków (np. amiodaronu, litu, barbituranów).
Niedoczynność tarczycy – diagnostyka
W przypadku zauważenia u siebie powyższych objawów warto skonsultować się z lekarzem, który na podstawie wywiadu i badania określi prawdopodobieństwo niedoczynności tarczycy i może skierować na badania dodatkowe. Podstawowym badaniem jest oznaczenie TSH. Jeżeli będzie nieprawidłowe, warto oznaczyć FT4 – tyroksynę.
Niedoczynność tarczycy rozpoznaje się na podstawie podwyższonego stężenia TSH oraz obniżonego stężenia FT4. Jeżeli zachodzi podejrzenie choroby Hashimoto można wykonać badania dodatkowe: oznaczenie stężeń przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy, a zwłaszcza przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) lub przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG).
Niedoczynność tarczycy – jakie badania?
stężenie cholesterolu całkowitego i LDL oraz triglicerydów (może wystąpić zwiększenie ich stężeń),
występowanie niedokrwistości,
poziom sodu i wapnia (niekiedy występuje obniżony poziom sodu i nieznacznie podwyższony poziom wapnia).
Badania obrazowe w rozpoznaniu niedoczynności tarczycy
Lekarz może skierować również na badania obrazowe w zależności od stopnia zaawansowania choroby:
USG tarczycy – obraz zależy od przyczyny niedoczynności tarczycy (gruczoł może być mały, prawidłowej wielkości lub powiększony, o niejednorodnym echogramie lub mogą występować ogniska o zmienionej gęstości akustycznej);
USG jamy brzusznej – w zaawansowanej chorobie płyn w jamie otrzewnej;
RTG klatki piersiowej – w zaawansowanej chorobie płyn w jamie opłucnej, powiększenie sylwetki serca;
scyntygrafia tarczycy – jodochwytność zmniejszona lub prawidłowa.
Leczenie niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy leczy się przyjmując regularnie brakujące hormony tarczycy. Wykorzystywana w tym celu lewotyroksyna produkowana syntetycznie jest identyczna i ma takie samo działanie jak hormon wytwarzany w tarczycy.
Monitorowanie leczenia
Stężenie TSH należy oznaczyć nie wcześniej niż 4 do 6 tyg. po ostatniej zmianie dawkowania tyroksyny.
Zwiększenie ustalonej wcześniej dawki substytucyjnej (pod kontrolą TSH) może być konieczne w przypadkach:
zaburzeń wchłaniania lewotyroksyny podawanej doustnie np. z powodu stanu zapalnego błony śluzowej przewodu pokarmowego;
konieczności równoczesnego stosowania leków ograniczających wchłanianie lewotyroksyny np. cholestyraminy, preparatów glinu, wapnia, związków żelaza z zachowaniem kilkugodzinnego odstępu pomiędzy podaniem tych leków;
rozpoczęcia stosowania preparatów zawierających
estrogeny (np. doustnych środków antykoncepcyjnych).
Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.
Strona używa plików cookies. Dowiedz się więcej o celu ich używania i zmianie ustawień cookies w przeglądarce. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookies RozumiemWięcej informacji
Privacy & Cookies Policy
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.