Większość aktualnie popularnych leków przeciwdepresyjnych charakteryzuje się wysokim profilem bezpieczeństwa i możliwością zastosowania w długotrwałej terapii bez poważnych konsekwencji zdrowotnych dla pacjenta. Jednak w przypadku nałożenia się na siebie różnych, niekorzystnych okoliczności, leki z tej grupy mogą prowadzić do rozwoju groźnych powikłań, których przykładem jest zespół serotoninowy.
Zespół serotoninowy, jak sama nazwa wskazuje, to problem związany z nadmiarem w organizmie jednego z neuroprzekaźników – serotoniny. Może się pojawić w trakcie leczenia takimi lekami przeciwdepresyjnymi, których mechanizm działania polega na blokadzie wychwytu zwrotnego serotoniny. Należą do nich między innymi: sertralina (Stimuloton, Zoloft), paroksetyna (ParoGen, Seroxat, Rexetin), citalopram (Cital, Citabax, Citronil), escitalopram (Elicea, Lexapro, Mozarin), wenlafaksyna (Efectin, Faxigen, Velaxin), klomipramina (Anafranil), amitryptylina (Amitriptylinum).
Zespół serotoninowy niezwykle rzadko jest efektem przyjmowania samego leku przeciwdepresyjnego. Najczęściej rozwija się w wyniku połączenia tego leku z innym preparatem, który również zwiększa poziom serotoniny lub wpływa niekorzystnie na metabolizm antydepresanta. Z tej przyczyny wymienionych wyżej substancji przeciwdepresyjnych nie powinno się łączyć między innymi z lekami przeciwbólowymi zawierającymi tramadol (Tramal, Poltram, Zaldiar, Doreta, Padolten) czy nefopam (Nefopam), przeciwmigrenowymi tryptanami, na przykład z sumatryptanem (Frimig, Cinie, Imigran, Sumigra, Sumamigren), oraz ze środkami przeciwwymiotnymi, w tym z metoklopramidem i setronami.
Potencjalnie niebezpieczne mogą być również leki łagodzące objawy przeziębienia i kaszlu, takie jak dekstrometorfan, triprolidyna i difenhydramina, stosowana w chorobie Parkinsona selegilina i inne substancje przeciwdepresyjne, na przykład moklobemid, a nawet niektóre suplementy diety, zwłaszcza preparaty z wyciągami z dziurawca i żeńszenia. Zespół serotoninowy rozwija się nie tylko w wyniku przyjmowania określonych substancji leczniczych. Jego przyczyną może być również zażycie pewnych narkotyków, które zwiększają ilość serotoniny w układzie nerwowym. Przykładami takich substancji są między innymi: LSD, kokaina, ecstasy i amfetamina.
Cechą charakterystyczną zespołu serotoninowego jest to, że jego symptomy rozwijają się szybko i obejmują zaburzenia psychiczne, takie jak pobudzenie, niepokój czy omamy, nadreaktywność autonomiczną, objawiającą się przede wszystkim tachykardią, wzrostem ciśnienia tętniczego krwi, hipertermią, przyspieszoną perystaltyką jelit, rozszerzeniem źrenic i nadmierną potliwością, oraz zaburzenia nerwowo-mięśniowe, w tym drżenie, wzmożenie odruchów ścięgnistych i ruchy miokloniczne.
Podstawowa zasada leczenia zespołu serotoninowego polega na odstawieniu przez pacjenta leków, które doprowadziły do wystąpienia objawów. Zazwyczaj postępowanie takie szybko przynosi pozytywne efekty i dolegliwości ustępują często już w przeciągu dwudziestu czterech godzin. Pewną trudnością może się okazać opanowanie hipertermii. Warto wiedzieć, że w tym wypadku klasyczne leki przeciwgorączkowe nie działają. Skuteczne są za to zimne okłady i preparaty zmniejszające napięcie mięśniowe.
O zespole serotoninowym trzeba wiedzieć i pamiętać, szczególnie podczas leczenia depresji. Wzmożona czujność z pewnością pozwoli uniknąć potencjalnie niebezpiecznych skutków ubocznych. Pomimo wysokiego profilu bezpieczeństwa najnowszych preparatów przeciwdepresyjnych, należy zawsze bardzo dokładnie zapoznać się z ulotką stosowanego leku, a w razie wątpliwości skonsultować się z lekarzem bądź farmaceutą.
Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.