Cynk w leczeniu depresji i infekcji

Jeśli w Twojej codziennej diecie brakuje cynku, będziesz bardziej podatny na infekcje. Możesz mieć również zmniejszony apetyt i problemy z koncentracją. Pierwszymi objawami niedoboru tego pierwiastka są jednak problemy skórne. Właśnie dlatego cynk jest tak często nazywany pierwiastkiem piękna. Ma również bardzo ważne właściwości zdrowotne, ponieważ wpływa na cały proces powstawania odpowiedzi immunologicznej. Czy jego cenne właściwości mogą być wykorzystane w leczeniu COVID-19 i depresji? Kiedy warto go suplementować?

Spis treści:

• Najważniejsze funkcje cynku
• Jak cynk wzmacnia odporność
• Objawy niedoboru cynku
• Niedobór cynku a depresja, otyłość i choroby serca
• Źródła cynku w diecie
• Cynk w leczeniu depresji i choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD)
• Suplementacja cynku – co warto wiedzieć
• Cynk a COVID-19

Jony cynku są składnikiem około 300 enzymów, czyli białek warunkujących przebieg procesów biochemicznych w organizmie. Dzięki nim tworzą się m.in. białka, hormony i czerwone krwinki. Cynk jest również niezbędnym elementem układu nerwowego, odpornościowego i rozrodczego. U mężczyzn warunkuje prawidłowy rozwój jąder i wpływa na jakość plemników – ich budowę, liczbę i żywotność. Natomiast u kobiet reguluje cykl miesiączkowy. W trakcie ciąży odpowiada za prawidłowy rozwój układu nerwowego u płodu i reguluje mechanizmy utrzymujące ciążę. 

U pacjentów cierpiących na depresję oraz CHAD obserwuje się obniżone stężenie cynku w organizmie w porównaniu ze stężeniem tego pierwiastka u osób zdrowych

Najważniejsze funkcje cynku

• bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowych,
• wpływa na funkcje poznawcze organizmu i procesy zapamiętywania,
• warunkuje rozwój szkieletu kostnego, 
• reguluje gospodarkę kwasowo-zasadową,
• wpływa na metabolizm białek, tłuszczów oraz węglowodanów,
• umożliwia produkcję hormonów – m.in. insuliny oraz hormonu wzrostu, 
• dzięki niemu odczuwamy smak i zapach,
• odpowiada za stan włosów i paznokci – bierze udział w syntezie kolagenu, poprawia procesy regeneracji skóry i przyspiesza gojenie się ran,
• wykazuje działanie antyoksydacyjne (przeciw-
  utleniające), 
• ogranicza występowanie takich chorób jak miażdżyca, choroba niedokrwienna serca oraz nadciśnienie tętnicze,
• odpowiada za prawidłowy metabolizm witaminy A i działa odtruwająco na metale ciężkie np. kadm i ołów,
• znalazł zastosowanie w leczeniu zwyrodnienia plamki żółtej, halitozy (nieprzyjemnego zapachu z ust), choroby Wilsona (zaburzenia metabolizmu miedzi),
• jest skuteczny w  zwalczaniu wirusów przeziębienia, grypy oraz opryszczki,
• może być pomocny w leczeniu AZS (atopowego zapalenia skóry) oraz łysienia plackowatego,
• odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego (odpornościowego).

Zapotrzebowanie na cynk jest większe u dzieci niż u osób dorosłych, bo jest on niezbędny dla wzrostu nowych tkanek i w procesach dojrzewania płciowego. 

Jak cynk wzmacnia odporność

Mechanizm działania odporności organizmu jest bardzo złożony. Cynk oddziałuje na cały proces powstawania odpowiedzi immunologicznej. Zapobiega zanikowi grasicy – warunkuje wytwarzanie przez grasicę hormonów biorących udział w mechanizmach obronnych organizmu. Dodatkowo wpływa na wytwarzanie, dojrzewanie i aktywność limfocytów. Cynk stabilizuje również błony komórkowe, dzięki czemu ogranicza wnikanie wirusów i wzmacnia bakteriobójcze działanie makrofagów (komórek układu odpornościowego). 

Długa suplementacja cynku trwająca minimum 5 miesięcy zapobiega infekcjom górnych dróg oddechowych. Zastosowanie tego pierwiastka w ciągu 48 godzin od wystąpienia objawów może skrócić i złagodzić przebieg grypy i przeziębienia. Zaburzenia odporności wywołane niewystarczającą ilością cynku w organizmie z powodzeniem niwelowane są przez uzupełnienie jego niedoboru. 

Objawy niedoboru cynku

Brak wystarczającej ilości cynku w diecie prowadzi do zaburzeń układu odpornościowego, rozrodczego oraz nerwowego. Może to skutkować:

• opóźnieniem dojrzewania płciowego,
• obniżeniem poziomu testosteronu i ograniczeniem żywotności plemników, co może być przyczyną bezpłodności,
• pojawieniem się zmian skórnych, łysienia i bielactwa paznokci,
• trudniejszym gojeniem się ran,
• u osób dorosłych – pojawieniem się kurzej ślepoty, czyli utrudnionym widzeniem po zmroku,
• u dzieci może rozwinąć się Acrodermatitis Enteropathica – łuszczycopodobne zmiany skórne, może pojawić się biegunka i zahamowanie wzrostu.

Niedobór cynku a depresja, otyłość i choroby serca

Zaburzenia układu nerwowego wynikające z braku cynku powodują upośledzenie funkcji poznawczych i mogą prowadzić do rozwoju depresji. Niedobór jonów cynku może skutkować rozwojem wtórnej niedoczynności tarczycy oraz zaburzeniem wydzielania enzymów trawiennych przez trzustkę. Ponadto może dochodzić do zwiększonej syntezy tkanki tłuszczowej i w efekcie rozwoju otyłości. Pojawiają się zaburzenia profilu lipidowego – dochodzi do podwyższenia poziomu cholesterolu LDL oraz trójglicerydów. Niedobory cynku zwiększają więc ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. 

Wpływ na niedobór cynku może mieć:

• zaniedbywanie diety, 
• choroby przewodu pokarmowego związane z zaburzeniami wchłaniania jelitowego,
• stosowanie preparatów zobojętniających sok żołądkowy (w przypadku zgagi, refluksu),
• przyjmowanie środków antykoncepcyjnych i moczopędnych,
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• bardzo intensywny wysiłek fizyczny.

Źródła cynku w diecie

Dieta bogata w cynk może być zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Przyswajalność cynku jest jednak lepsza z pokarmów odzwierzęcych. Wynika to z obecności w pokarmach roślinnych fitynianów, które wiążą się z jonami cynku i blokują jego wchłanianie. Wprowadzenie do jadłospisu roślin strączkowych, pestek dyni i słonecznika, pełnoziarnistych produktów zbożowych i orzechów pozwala na uzupełnianie tego mikroelementu. W cynk bogate są także ostrygi, sery podpuszczkowe, mięso – zwłaszcza wołowina i jagnięcina, ryby oraz jaja. Dieta zawierająca znaczne ilości błonnika, wapnia i żelaza w dużym stopniu ogranicza przyswajanie cynku. Poprawę jego przyswajalności można uzyskać wprowadzając do diety białko zwierzęce oraz laktozę. 

Do jadłospisu należy wprowadzić rośliny strączkowe, pestki dyni i słonecznika, pełnoziarniste produkty zbożowe i orzechy.

Cynk w leczeniu depresji i choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD)

Cynk wpływa na powstawanie komórek nerwowych, połączeń nerwowych, przekazywanie impulsów nerwowych i odpowiada za aktywację enzymów odpowiedzialnych za przekaźnictwo katecholaminowe, którego zaburzenia mają związek z rozwojem depresji. Z tego powodu niedobór cynku może prowadzić do wystąpienia stanów depresyjnych. Niski poziom cynku w surowicy powiązany jest z rozpoznaniem zaburzeń afektywnych oraz depresji i pojawieniem się obniżonej aktywności, osłabieniem koncentracji, zdolności zapamiętywania. 

U pacjentów cierpiących na depresję oraz CHAD obserwuje się obniżone stężenie cynku w organizmie w porównaniu ze stężeniem tego pierwiastka u osób zdrowych. Pacjenci zmagający się z CHAD wykazują niższe stężenie cynku w fazie depresji niż w fazie manii. Wspomaganie terapii antydepresantami suplementacją cynkiem pomogło w redukcji objawów choroby. Być może przeciwdepresyjne działanie cynku w przyszłości pozwoli na zmniejszenie dawek leków przeciwdepresyjnych oraz poprawę ich skuteczności. 

Suplementacja cynku – co warto wiedzieć

Dostarczenie cynku do organizmu wraz z dietą jest utrudnione przez wiele czynników. Brak odpowiednio zbilansowanej diety oraz stwierdzony niedobór wymaga rozpoczęcia suplementacji. Cynk występuje w preparatach w postaci cytrynianiu, glukonianiu, chelatu lub tlenku. Najlepszą biodostępność oraz wchłanialność osiągają preparaty w postaci diglicynianu cynku – jest to chelat utworzony z jonów cynku oraz dwóch cząsteczek glicyny (najprostszego aminokwasu). Wysoką przyswajalność wykazują cytrynian oraz glukonian, natomiast tlenek cynku jest wchłaniany w bardzo niewielkim stopniu. 

Diglicynian cynku wykazuje w porównaniu z innymi związkami cynku nie tylko lepszą biodostępność, ale także lepszą tolerancję. Ze względu na swoje właściwości cynk często jest składnikiem preparatów poprawiających płodność oraz stosowanych przed i w trakcie ciąży. Znajduje się także w środkach zwalczających halitozę (nieprzyjemny zapach z ust). Cynk lepiej wchłania się w obecności witaminy A oraz kwasu cytrynowego. Najskuteczniejszą dawką cynku jest 15 mg kilka razy dziennie. Należy zwrócić uwagę, że cynk nierozerwalnie związany jest ze stężeniem miedzi w organizmie. Zbyt duża podaż cynku może spowodować niedobory miedzi, które będą objawiać się anemią, zaburzeniami pracy serca oraz zwiększoną podatnością na infekcje. 

Ze względu na swoje właściwości cynk często jest składnikiem preparatów poprawiających płodność oraz stosowanych przed i w trakcie ciąży.

Cynk a COVID-19

Obecnie strategią leczenia COVID-19 jest łagodzenie objawów choroby oraz wzmacnianie odporności w celu uniknięcia zakażenia. Właściwości przeciwwirusowe oraz immunomodulujące (regulujące działanie układu odpornościowego) cynku pozwalają na wykorzystanie go jako preparatu wspomagającego profilaktykę oraz leczenie COVID-19.

Suplementacja cynku wspiera obronę przeciwwirusową oraz przeciwbakteryjną organizmu. Dodatkowo zmniejsza ryzyko ciężkiego przebiegu niecovidowych zakażeń układu oddechowego, może więc analogicznie wykazywać korzystny wpływ na przebieg COVID-19. U osób z ciężkim przebiegiem zakażenia SARS-CoV-2 kilka razy częściej występowały niedobory cynku niż u osób niezakażonych lub o lekkim przebiegu choroby. Niedobory składników odżywczych, w tym cynku, znacznie obniżają odporność organizmu. Może się to wiązać ze zwiększeniem ryzyka zachorowania oraz nasileniem symptomów zakażenia. 

Utrata węchu i smaku a niski poziom cynku

Jednym z objawów oraz powikłań choroby COVID-19 jest utrata węchu i smaku. Cynk jest mikroelementem wpływającym na prawidłowe czynności kubków smakowych. Wyniki badań osób cierpiących na zaburzenia smaku charakteryzowały się niskim stężeniem jonów cynku. Nieprawidłowości te ustępowały po uzupełnieniu niedoborów. Suplementacja cynku może więc okazać się pomocna w przywróceniu prawidłowego odczuwania smaku. 

Dieta bogata w cynk jest jednym z elementów wspierania naturalnej odporności. Cynk wykazuje wiele korzystnych działań w najważniejszych aspektach naszego zdrowia. Jest niezbędny w organizmach dzieci, osób starszych oraz osób planujących potomstwo. Być może dalsze badania pozwolą nazwać go naturalnym antydepresantem.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.