Wpisz aby wyszukać

Udostępnij

Dziecko – malec, szkrab – to tylko niektóre z pieszczotliwych określeń naszego potomka. Często zapominamy, o tym, że ta mała istota to człowiek, który ma swoje prawa, a my obowiązki względem niego. Konwencja o prawach dziecka określa, że dziecko to każda istota ludzka poniżej osiemnastego roku życia. W myśl konwencji dziecko, bez względu na kolor skóry, pochodzenie czy przekonania, ma prawo między innymi do: życia, imienia, miłości, bezpieczeństwa, swobody wypowiedzi, dostępu do wiedzy, a także ochrony prawnej i zdrowotnej.

Prawa dziecka

Aby prawa dziecka były szanowane i przestrzegane, w 2000 r. powołano do życia instytucję Rzecznika Praw Dziecka. Ten jednoosobowy organ władzy państwowej, ustanowiony art. 72 ust. 4 Konstytucji RP odpowiedzialny jest za prawa dzieci do:

  • życia i ochrony zdrowia,
  • wychowania w rodzinie,
  • godziwych warunków socjalnych,
  • nauki.

Dzieci objęte są szczególną troską w różnego rodzaju organizacjach pozarządowych. Jedną z takich organizacji jest UNICEF. Zajmuje się ona nie tylko pomocą materialną, ale także szeroko zakrojoną i rozumianą profilaktyką zdrowia. Dożywianie, szczepienia, budowa szkół czy studni to tylko niektóre z działań, jakie podejmuje na rzecz dzieci i ludzkości.

Jednak podstawę wszystkich działań na rzecz dzieci stanowią rodzice. Zgodnie z treścią art. 92 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską do uzyskania pełnoletniości. Do obowiązków rodzica względem dziecka należy:

  • wychowanie zapewniające prawidłowy rozwój,
  • opieka i ochrona, 
  • troska o prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy,
  • należyte przygotowanie do pracy (odpowiednio do uzdolnień).

Każdy rodzic lub opiekun prawny zobowiązany jest do zapewnienia godnych warunków życia i rozwoju dziecka.

Obowiązki rodzicielskie określają nie tylko przepisy prawa, lecz także Konstytucja RP. W niej zawarte są także artykuły odnoszące się do obowiązków państwa względem dzieci.

Artykuł 68 ust. 3 Konstytucji RP stanowi, że „władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom (…)”.

Jeden z takich obowiązków stanowią badania bilansowe. Obowiązek wykonywania  profilaktycznych badań lekarskich wynika z następujących aktów prawnych:

Bilans zdrowia dziecka

Bilans zdrowia dziecka to kompleksowy przegląd stanu zdrowia dziecka. Badanie ma charakter profilaktyczny, a jego celem jest wczesne wykrycie wszelkiego rodzaju nieprawidłowości (wady wzroku, słuchu, układu ruchu, postawy ciała). Ocena stanu zdrowia dziecka obejmuje jego rozwój fizyczny i psychosomatyczny.

Siatki centylowe

Dla oceny rozwoju fizycznego dziecka wykorzystywane są siatki centylowe. Są to specjalne wykresy, które stworzono na podstawie danych statystycznych danego obszaru (kraju). Siatki centylowe to linie oznaczone liczbami: 3, 10, 25, 50, 75, 90, 97.Poszczególne liczby na siatkach to centyle, a obszary pomiędzy nimi to tak zwane kanały centylowe. Wykres stanowią dwie osie – pionowa i pozioma. Na jednej oznaczany jest wiek dziecka (w miesiącach lub w latach), na drugiej wzrost lub waga. Osobne siatki centylowe tworzy się dla chłopców, osobne dla dziewczynek, zwykle niższych i lżejszych w tym samym wieku. Dzięki porównaniu odpowiednich parametrów fizycznych (wzrostu, obwodu głowy i masy ciała dziecka) z wymiarami jego rówieśników można określić, czy dane dziecko rozwija się prawidłowo. Parametry dziecka prawidłowo rozwijającego się powinny mieścić się pomiędzy 25 a 75 lub 10 a 90 centylem. Najbardziej istotny jest jednak fakt, aby wzrost i waga ocenianego dziecka zawarte były w tym samym lub sąsiednich kanałach centylowych, w odniesieniu do ostatniego bilansu i nie zmieniły się o więcej niż o 2 kanały.

Wartości pomiarów zawierające się pomiędzy 3 a 10 i 90 a 97 centylem interpretujemy jako wartości  graniczne. Dzieci z takimi wynikami poddawane są obserwacji i badaniom kontrolnym. Celem takiego działania jest wykluczenie  procesu chorobowego, stanowiącego potencjalne zaburzenie rozwoju.

Schematy rozwoju psychoruchowego

Podobny do eksenatydu  mechanizm działania charakteryzuje liraglutyd (Victoza), który jest  pochodną ludzkiego glukagonopodobnego peptydu GLP-1. Dzięki strukturalnym modyfikacjom jego czas działania jest dłuższy, co umożliwia podawanie go raz dziennie. Zapewnia większą redukcję glikemii na czczo w porównaniu z eksenatydem oraz lepszą kontrolę glikemii.

Dla oceny rozwoju psychicznego wykorzystuje się przede wszystkim wywiad z rodzicem, a także ocenę rozwoju poznawczego i społeczno-emocjonalnego dziecka. Dzięki obserwacjom naukowym  powstały schematy rozwoju psychoruchowego. W schematach tych zawarte są tzw. kamienie milowe. Są to zdolności, umiejętności, które dziecko nabywa i wykonuje w odpowiednim dla siebie czasie i  tempie.

Schematy rozwoju psychoruchowego dokładnie opisują rozwój dziecka. Poprzez wyróżnienie poszczególnych  umiejętności, które dziecko powinno wykonywać osiągnąwszy odpowiedni wiek, lekarz może rozpoznawać wczesne objawy zaburzeń rozwojowych, takich jak autyzm czy niepełnosprawność intelektualna. Schematy  rozpatrujemy  w następujących kategoriach: motoryka, mowa i język, funkcje poznawcze, funkcje społeczno-emocjonalne.

Osiągnięcie górnej granicy przedziału wieku dla danej umiejętności, klasyfikuje się jako „objawy alarmowe – czerwone flagi” w rozwoju dziecka. Nieosiągnięcie w danym czasie pewnej umiejętności zwykle oznacza znaczące opóźnienie jednej ze sfer rozwoju psychoruchowego. W sytuacji nieprawidłowości dotyczącej więcej niż jednej ze sfer, dziecko kwalifikowane jest do programu wczesnej interwencji medycznej (konsultacji u psychologa lub/i neurologa dziecięcego).

Przebieg badania

Bilans zdrowia dziecka przeprowadzany jest na poszczególnych etapach jego rozwoju i tylko wtedy, gdy dziecko jest zdrowe.

Wizyta u lekarza zaczyna się rozmową z rodzicem. Pytania dotyczą rozwoju dziecka, np. czy przesypia całą noc, czy jest jeszcze w okresie pieluszkowym lub w późniejszym czasie, czy je i pije samodzielnie. Następnie analizie poddawana jest dokumentacja medyczna dziecka. Potem  dziecko jest mierzone i ważone. U małych dzieci mierzony jest także obwód głowy. Ma to na celu sprawdzenie, czy weryfikowane parametry są prawidłowe i nie odbiegają od normy. W zależności od wieku podczas badania bilansowego dziecko może mieć sprawdzoną ostrość wzroku, słuch, a nawet ciśnienie tętnicze krwi.

Wnioski z badania bilansowego, jak również szczegółowe zalecenia, wpisywane są do książeczki zdrowia dziecka i do jego dokumentacji medycznej.

Lekarze pediatrzy, dokonując oceny stanu zdrowia dziecka, stosują oznaczenia:
P – stan prawidłowy,
O – dziecko wymaga obserwacji, bądź skierowania na badania specjalistyczne,
N – stan nieprawidłowy.

Badania bilansowe wykonywane są:

  • zaraz po urodzeniu,
  • kilkukrotnie w pierwszym roku życia,
  • w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym  (u dwu-, cztero- i sześciolatków)
  • w wieku szkolnym (10. i 13. rok życia),
  • u młodzieży  (16. i 18. lub 19. rok życia).

Bilans zero

To pierwsze w życiu badania bilansowe. Przeprowadza się je u noworodka (tuż po urodzeniu), a ich celem jest wykrycie lub wykluczenie choroby wrodzonej. Do oceny parametrów życiowych posługujemy się skalą Apgar (0-10 pkt). Ocenie poddawane są parametry: akcja serca, oddech, napięcie mięśni, odruchy, barwa skóry. Badanie pozwala także sprawdzić, czy podczas ciąży, porodu lub po urodzeniu dziecka, nie wystąpiły czynniki, które mogą mieć znaczący wpływ na jego  prawidłowy rozwój. Około 4. doby życia dziecka wykonywane są badania przesiewowe w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy, fenyloketonurii, mukowiscydozy czy dysplazji stawów biodrowych.

Kolejne badanie bilansowe wykonywane jest przed zalecanymi szczepieniami  (około 1. roku życia). Dzięki temu lekarz może zweryfikować nie tyko ilość wykonanych szczepień, ale także dokonać kolejnej analizy stanu zdrowia dziecka. Ocenie podlega rozwój fizyczny i psychoruchowy, jak również wykrywanie ewentualnych zaburzeń.

Wykonywane są także przesiewowe badania preluksacyjne. Preluksacja oznacza diagnostykę wady rozwojowej stawu biodrowego. Dziecko powinno być przebadane dwukrotnie (w 6. i po 12. tygodniu życia). W ramach wizyty preluksacyjnej wykonuje się badanie ultrasonograficzne stawów biodrowych. Celem tych badań jest wczesne wykrycie dysplazji stawów biodrowych, która w pierwszym roku życia dziecka korygowana jest leczeniem bezoperacyjnym. Kiedy dziecko zaczyna chodzić (między 10. a 18. miesiącem życia), ocenie podlega sposób chodzenia dziecka, ułożenie stopy oraz zakres ruchomości kończyn. Brak funkcji chodzenia u dziecka do 18. miesiąca życia, jest przesłanką do diagnostyki neurologicznej i może być spowodowana nieprawidłowościami w ośrodkowym układzie nerwowym.

Bilans dwulatka

  • rozmowę z rodzicem na temat dziecka (pytania o ogólny stanu zdrowia, przebyte choroby i   urazy),
  • weryfikację przebytych szczepień,
  • ocenę  tempa rozwoju psychomotorycznego i fizycznego.

Dodatkowo wykonywane są badania słuchu i wzroku. Badania wzroku mają wykluczyć występowanie astygmatyzmu, krótkowzroczności i zeza.

Zez to wada wzroku, która polega na osłabieniu mięśni okoruchowych. Defekt ten powoduje zmianę kąta patrzenia jednego oka względem drugiego, czego skutkiem jest brak równoczesnej koncentracji obu oczu na danym przedmiocie. W celu wykrycia zeza wykonywane są: test Hirschberga i tzw. cover test.

Test Hirschberga, czyli test odblasków rogówkowych polega na oświetleniu oczu dziecka z odległości około 30 cm, a następnie ocenie rogówki ocznej pod kątem symetryczności i centralnego ułożenia. Refleks występujący w innym miejscu niż centralne świadczy o zezie.

Cover test to badanie polegające na naprzemiennym zakrywania oczu dziecka. Podczas badania  lekarz zakrywa jedno z oczu dziecka. Informuje dziecko, aby drugim okiem patrzeć na wprost na wyznaczony punkt. Gdy zasłonięte oko jest zezujące, to po jego odsłonięciu nie nastąpi żadna zmiana – oczy pozostają nieruchome. W sytuacji odwrotnej, kiedy to zasłonięte jest oko zdrowe, a zezujące patrzy na wprost, po odsłonięciu oka zdrowego zaczyna ono patrzeć na wprost, a zezujące ustawi się w zezie.

Ocenie podlegają także:

  • postawa dziecka (ułożenie stóp i kolan, sposób chodzenia, długość kończyn),
  • zdolności manualne, 
  • mowa (wypowiadanie prostych słów i zdań),
  • stan uzębienia,
  • u chłopców prawidłowość ujścia cewki moczowej (stulejka).

Bilans czterolatka

Oprócz podstawowych pomiarów, masy i długości ciała, lekarz dokonuje pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Dodatkowo wykonywane jest badanie wzroku z użyciem tablic rysunkowych. Jest to wielobarwna plansza na której, w centralnym punkcie zawarty jest rysunek lub cyfra. Dziecko poddane temu badaniu ma za zadanie odnaleźć wzrokiem i rozpoznać ukryty przedmiot. Celem tego badania jest wykluczenie dysfunkcji zwanej „ślepotą barw”, czyli daltonizmu. Standardowo oceniane są: postawa ciała (skrzywienia kręgosłupa), budowa pleców i ustawienie łopatek, ustawienie kończyn dolnych (koślawość kolan), kształt stóp (płaskostopie). Dodatkowo wykonywane jest badanie stomatologiczne oceniające stan uzębienia mlecznego. Ocena rozwoju psychoruchowego polega na  weryfikacji czynności: samodzielnego jedzenia, picia i ubierania się, zdolności manualnych czy sygnalizowania potrzeb.

Bilans sześciolatka

Kluczową rolę odgrywa tu ocena rozwoju psychoruchowowego. Stanowi ona ocenę tzw. gotowości szkolnej. Pediatra ocenia zasób słownictwa, zdolność koncentracji i analizy słownej, sprawności rąk i inteligencję, psycholog – dojrzałość intelektualną, pedagog zaś wydaje opinię o gotowości dziecka do nauki. Przesłanką do podjęcia nauki szkolnej rok później jest wykrycie poważnych schorzeń u dziecka np. nerwicy. Jeśli wykryta nieprawidłowość jest niewielka, rekomenduje się podjęcie zajęć korekcyjnych (zajęcia wyrównawcze).

Oprócz badań oceniających rozwój ruchowy czterolatka, wykonuje się także badania lateralizacji. (ustalenia sprawniejszej strony). Pozwala to określić, która z półkul mózgowych jest silniejsza i którą ręką dziecko będzie wykonywało różne czynności np. pisanie. Wyniki silniejszej półkuli odczytujemy na krzyż (dziecko pisze lewą ręką – silniejsza jest półkula prawa).   

Dodatkowo badane są:

  • zewnętrzne narządy płciowe: spodziectwo (problemy związane z niewłaściwym ujściem cewki moczowej), wnętrostwo (nieobecność jąder w mosznie),
  • ogólna postawa ciała: ocena stóp (płaskostopie), pleców i kręgosłupa (skrzywienie boczne).

Należy pamiętać, że niektóre wady i nieprawidłowości wcześnie wykryte mogą być korygowane bez poważnej ingerencji medycznej.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.

Tagi::

2 komentarze

Skomentuj