Każdy z nas w swoim otoczeniu z pewnością spotkał się z osobą borykającą się z alergią. To choroba cywilizacyjna naszych czasów. Nikogo już nie dziwi alergia na sierść psa czy kota, kurz, roztocza lub pleśnie. Jednak często nie mamy świadomości, że reakcję alergiczną mogą spowodować nie tylko czynniki znajdujące się w naszym bezpośrednim otoczeniu, ale także leki na alergie – zarówno te podane po raz pierwszy, jak i przyjmowane dłuższy czas.
Reakcja alergiczna na substancje lecznicze to nagła i niespodziewana reakcja na lek występująca podczas stosowania go w bezpiecznej, zalecanej dawce. Szacuje się, że występuje ona u około 10% chorych hospitalizowanych. Dotyczy nie tylko leków podawanych doustnie, ale również dożylnie i miejscowo (np. po aplikacji maści czy kremu).
Umownie alergie dzieli się na dwa typy:
W praktyce jednak bardzo trudno odróżnić, z którym typem reakcji mamy do czynienia, gdyż objawy są nieswoiste, podobne w obu tych przypadkach. Nadal podstawowym narzędziem diagnostycznym jest wywiad przeprowadzony z pacjentem. Tylko gdy jest to naprawdę konieczne wykonuje się testy skórne lub doustne próby prowokacyjne z użyciem bardzo małych dawek leków, gdyż mogą być one niebezpieczne dla pacjenta. Ponadto, tylko w przypadku niektórych leków istnieją testy diagnostyczne potwierdzające alergię na daną substancję.
Warto wspomnieć, że nie każdą niepożądaną reakcją możemy nazwać alergią. Jeżeli negatywne skutki zostały zapoczątkowane przez aktywację układu immunologicznego (odpornościowego), to zjawisko to nazywamy reakcją alergiczną. Ważne jest również, że w reakcji alergicznej niezbędny jest wcześniejszy kontakt z alergenem. Jeżeli podłoże jest inne, jest to nadwrażliwość na dany czynnik, która charakteryzuje się tym, że może wystąpić zarówno podczas pierwszej ekspozycji na lek, jak i po wielokrotnym jego podaniu.
Każdy lek może wywołać niepożądane objawy. Są jednak substancje, których używanie wiąże się z większym ryzykiem i powodują one alergię u większej liczby osób. Do takich substancji zaliczamy:
Objawy świadczące o tym, że mamy alergię lub nadwrażliwość na dany lek:
Rozpoznanie objawów reakcji alergicznej na lek to tylko połowa sukcesu. Musimy wiedzieć, jak możemy zahamować nieprzyjemne objawy. Przede wszystkim należy usunąć przyczynę alergii, aby zapobiec dalszej ekspozycji na niekorzystny czynnik. Jeżeli reakcja ma łagodny przebieg, to wystarczy sięgnąć po preparaty dostępne bez przepisu lekarza – wapno musujące, doustne środki przeciwalergiczne np. tabletki powlekane z cetyryzyną, feksofenadyną lub te szybko rozpuszczalne w jamie ustnej z desloratadyną.
Dla dzieci dostępne są natomiast syropy. Te, w których głównym składnikiem są sole wapniowe mogą być zastosowane nawet u niemowląt. Inne, zawierające leki przeciwhistaminowe, są zarejestrowane od 6. roku życia.
W przypadku ostrej reakcji alergicznej, gdy pacjent ma problemy z oddychaniem i zaczyna się dusić, lekiem pierwszego rzutu jest adrenalina. Można podawać ją podskórnie, domięśniowo, dożylnie, a nawet w nebulizacji. Powinna zostać podana jak najszybciej.
Według najnowszych wytycznych najkorzystniejsze działanie osiąga się w przypadku podania domięśniowego – najlepiej w mięsień obszerny boczny uda, w 1/3 środkowej części uda. Takie podanie zmniejsza ryzyko działań niepożądanych adrenaliny na układ sercowo-naczyniowy. Adrenalina poprzez działanie na odpowiednie receptory zmniejsza obrzęk błony śluzowej gardła, tchawicy i oskrzeli, a także przyśpiesza akcję serca. Właściwa dawka to od 0,3 do 0,5 mg u dorosłych oraz 0,1 mg/10 kg masy ciała u dzieci. W razie konieczności zastrzyk można powtórzyć po 10–15 minutach.
Bardzo ważne jest, że zarówno w łagodnej reakcji alergicznej jak i tej ciężkiej należy obserwować pacjenta przez 48 godzin od wystąpienia pierwszych objawów, aby mieć pewność, że nie ma już żadnego zagrożenia.
Podsumowując, reakcje alergiczne na leki są często spotykane. W większości przypadków nie są niebezpieczne dla zdrowia i życia pacjentów. Jednak ważne jest, aby po wystąpieniu takich objawów zidentyfikować alergen i konsekwentnie go unikać. To na nas, pacjentach spoczywa obowiązek poinformowania lekarza i farmaceuty o uczuleniach na lek, ponieważ unikanie alergenu to podstawowa i najskuteczniejsza metoda w walce z przykrymi konsekwencjami alergii.
Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.